وب 3 و تفاوت آن با نسخه‌های قبلی (وب 1 و وب 2)

وب 3 نقل محافل فناوری و اینترنت است. آیا این کلمه معرف ساختار اینترنت آتی است یا تنها یک کلمه تخصصی است؟ این اواخر حوزه‌های فناوری، ارزهای دیجیتال و سرمایه‌های خطرپذیر (venture-capital) شیفته این مفهوم شده‌اند. در حال حاضر هم تا زمانی که کلمه Web3 را به بایوی توییتر و اینستاگرامتان اضافه نکنید، یعنی خبری از آینده ندارید!

این اصطلاح کلی به حذف واسطه‌های بزرگ در اینترنت اشاره دارد. با این مفهوم جدید، دیگر پیمایش در وب به معنای ورود به پلتفرم‌هایی مانند فیسبوک، گوگل یا توییتر نیست.

وب 1، وب2، وب 3

در واقع باید روزهای نوپای اینترنت در دهه 1990 را به عنوان وب 1.0 در نظر گرفت. وب در آن زمان به عنوان راهی برای دسترسی عادلانه به اطلاعات بود، ولی روش‌های عالی پیمایش در وب به جز رفتن به پیج دوستتان وجود نداشت. پس دسترسی به اطلاعات و پیمایش هم خیلی بی نظم و طاقت فرسا بود.

سپس وب 2.0 در اواسط دهه 2000 شروع شد. پلتفرم‌هایی مانند گوگل، آمازون، فیسبوک و توییتر به وجود آمدند تا با آسان کردن اتصال و تراکنش آنلاین، نظم را به اینترنت بیاورند. منتقدان معتقدند که این شرکت‌ها با گذشت زمان، قدرت زیادی جمع کردند.

Web3 در مورد بازگرداندن بخشی از این قدرت است.

به گفته مت درایهورست: «گروه کوچکی از شرکت‌ها، مالک همه چیز هستند و بعد ما هستیم که از آن استفاده می‌کنیم. علیرغم اینکه در موفقیت این پلتفرم‌ها سهیم هستیم، چیزی گیرمان نمی‌آید». او هنرمند و محقق ساکن برلین است که در دانشگاه نیویورک کلاس‌هایی را در مورد آینده اینترنت تدریس می‌کند.

بنابراین، به اعتقاد درایهرست و سایر طرفداران وب 3، شبکه‌های اجتماعی، موتورهای جستجو و بازارهای جدیدی در فضای اینترنتی جدید به وجود می‌آیند که فاقد مالک شرکتی هستند.

در عوض، این مفاهیم، غیرمتمرکز هستند و روی سیستمی ‌به نام بلاکچین ساخته شده‌اند که قبلاً بیت‌کوین و سایر رمز ارزها را تحت پوشش قرار داده است. این فضای اینترنتی جدید را به عنوان نوعی دفتر داری تصور کنید که در آن بسیاری از کامپیوترها به طور همزمان، میزبان داده‌هایی هستند که توسط هر کسی قابل سرچ است. کاربران به جای یک شرکت، به طور جمعی این فضا را اداره می‌کنند. افراد برای مشارکت در این فضا «توکن» داده می‌شود. از توکن‌ها می‌توان برای رأی دادن به تصمیمات و حتی کسب ارزش واقعی استفاده کرد.

مطلب پیشنهادی: اینترنت نسل پنجم (5G) چیست؟

وب 2 چه فرقی با وب 3 دارد؟

وب 2 به نسخه‌ای از اینترنت امروزی اشاره دارد. این اینترنت تحت سلطه شرکت هایی است که در ازای دریافت اطلاعات شخصی، به شما خدمات می‌دهند. وب 3، در زمینه اتریوم، به برنامه‌های غیرمتمرکزی اشاره دارد که بر روی بلاکچین اجرا می‌شوند. این اپلیکیشن‌ها بدون کسب درآمد از اطلاعات شخصی افراد، به آنها اجازه مشارکت می‌دهند.

مزایای وب 3

بسیاری از توسعه دهندگان Web3 به دلیل ماهیت غیر متمرکز اتریوم، ساخت اپلیکیشن‌ های غیرمتمرکز (dapp) را انتخاب کرده‌اند:

• هر کسی که در شبکه حاضر است، اجازه استفاده از این سرویس را دارد. به عبارت دیگر، مجوزی لازم نیست.
• هیچ کس نمی تواند شما را بلاک کرده یا مانع از دسترسی شما به این سرویس شود.
• پرداخت‌ها از طریق توکن بومی یا اتر (ETH) انجام می‌شوند.
• اتریوم کاملاً تورینگ(Turing-complete) است، یعنی تقریباً می‌توانید هر چیزی را برنامه ریزی کنید.

محدودیت های وب 3

Web3 در حال حاضر محدودیت‌هایی دارد:

• مقیاس پذیری: تراکنش ها در وب 3 کندتر هستند، زیرا غیرمتمرکز هستند. تغییراتی مثل پرداخت، باید توسط یک ماینر، پردازش شده و در سراسر شبکه منتشر شود.
• تجربه کاربری (UX): برقراری تعامل با با اپلیکیشن‌های web3 نیازمند مراحل، نرم افزار و آموزش بیشتر است. همین امر می‌تواند به مانعی برای پذیرش این فناوری تبدیل شود.
• قابلیت دسترسی: عدم یکپارچگی در مرورگرهای وب مدرن، امکان دسترسی اکثر کاربران به وب 3 را کاهش می‌دهد.
• هزینه: اکثر dapp های موفق بخش‌های بسیار کوچکی از کد خودشان را روی بلاکچین قرار می‌دهند؛ چون گران است.

دنیای وب 3

مردم در دنیای وب 3، داده‌های خودشان را کنترل می‌کنند. آنها با استفاده از یک حساب شخصی‌سازی‌شده، هر کاری از چرخ زدن در رسانه‌های اجتماعی گرفته تا چک کردن ایمیل و خرید را انجام می‌دهند و در نهایت تمامی این فعالیت‌ها را روی بلاکچین ثبت می‌کنند.

اولگا مک، کارآفرین و مدرس بلاکچین در دانشگاه کالیفرنیای برکلی، می‌گوید: « این مفهوم برای یک فرد معمولی، مثل جادو است. وقتی دکمه‌ای را برای روشن کردن چراغ‌ها فشار می‌دهید، متوجه می‌شوید که الکتریسیته چگونه تولید می‌شود؟ لازم نیست بدانید که الکتریسیته چگونه کار می‌کند تا مزایای آن را درک کنید. همین امر در مورد بلاکچین هم صادق است».

در حال حاضر، ایده بازسازی کل اینترنت مانند یک مدینه فاضله دیجیتالی و دور از دسترس به نظر برسد. اما وب 3 نقل محافل فناوری شده و پول جدید زیادی را به خصوص از  طریق سرمایه گذاران ارزهای دیجیتال، تولید می‌کند.

مطلب پیشنهادی: قرارداد هوشمند چیست؟

رشد و توسعه وب 3

وب 3 در ابتدا مفهومی گیج کننده بود، اما در حال رشد روز افزون است. شرکت‌های فناوری هم به این قضیه واقف هستند.

جنبش وب 3 با ظهور NFTها یا توکن‌های غیرقابل تعویض، که شامل کلکسیون‌های دیجیتالی و سایر فایل‌های آنلاین قابل خرید و فروش با ارزهای دیجیتال هستند، قوت گرفت. سپس شیرین کاری‌های تبلیغاتی به وجود آمد. اخیراً، گروهی از علاقمندان به ارزهای دیجیتال با هم متحد شدند تا یک نسخه از قانون اساسی ایالات متحده را با ارز دیجیتال خریداری کنند. آنها تحت نام ConstitutionDAO شکل گرفتند (DAO مخفف یک سازمان غیرمتمرکز مستقل و نامی برای یک مجموعه آنلاین از حامیان رمزارز است که در گروهی گرد هم جمع شده‌اند که به وسیله بلاکچین‌ها و توکن‌ها اداره می‌شود. این مفهوم بسیار مشابه وب 3 است.)

به اعتقاد درایهرست، تلاش برای توضیح  مفهوم وب 3 دشوار است، زیرا این اصطلاح به خوبی تعریف نشده و با توجه به اینکه چه کسی آن را تعریف می‌کند، کمی شکل ‌متفاوتی به خودش می‌گیرد. البته به گفته او، این شرایط در مورد تمام مرزهای جدید فناوری هم صادق است.

سالهاست که مفهوم وب 3 برای فن‌آوران و رمز ارز نگاران، در حد یک چشم‌انداز نظری بزرگ است. اما در ماه‌های اخیر، فشار برای آینده‌ای مبتنی بر بلاکچین در کنفرانس‌های فناوری و محافل خاصی از شبکه‌های اجتماعی سلطه پیدا کرده است. حتی شرکت‌های بزرگ فناوری هم مجبور به تشکیل تیم‌های تخصصی Web3 شده اند.

مطلب پیشنهادی: پول هوشمند چیست؟

طرفداران Web3

علاقه مندان به این مفهوم امیدوارند که به اشتراک گذاری عکس‌ها، برقراری ارتباط با دوستان و خرید کالاهای آنلاین دیگر وابسته به حضور شرکت‌های فناوری بزرگ نبوده و از طریق چندین سرویس رقیب و کوچک در فضای بلاکچین انجام می‌شود. به عنوان مثال، هر بار که پیامی را در این فضا ‌ارسال می‌کنید، یک توکن بابت مشارکت خودتان به دست می‌آورید. این توکن، سهام مالکیت در پلتفرم را در اخیارتان قرار داده و روزی به روشی برای کسب پول نقد تبدیل می‌شود.

فعالیت در این فضا به لحاظ نظری به معنای اجتناب از هزینه‌ها، قوانین و سخت گیری‌های شرکت‌های فناوری است. با این وجود، پلتفرم‌های بزرگ فناوری هم در حال استفاده از این ایده هستند.

استر کرافورد، مدیر ارشد پروژه در توییتر گفت: «این مفهوم بدین معناست که تمام ارزش تولید شده بین افراد بیشتری علاوه بر فقط مالکان، سرمایه‌گذاران و کارکنان، تقسیم می‌شود».

به گفته کرافورد، توییتر در حال مطالعه روش‌هایی برای گنجاندن مفاهیم Web3 در شبکه اجتماعی است. مانند این که روزی وارد شبکه اجتماعی شوید و به جای حساب توئیتر از حساب مرتبط با یک ارز دیجیتال، توییت کنید. آینده از نظر او متفاوت است. البته منظورش این نیست که نسخه رمزنگاری شده از توییتر جایگزین توییتر شود. در عوض توییتر، ویژگی‌های وب 3 را در بالای توییتر استاندارد معرفی می‌کند.

آیا وب 3 به هنجاری جدید تبدیل خواهد شد؟

کارشناسان معتقدند که فناوری وب 3، در بهترین حالت در کنار وب 2.0 عمل خواهد کرد، نه این که به طور کامل جایگزینش شود.

به عبارت دیگر، در سال‌های آینده شبکه‌های اجتماعی، تراکنش‌ها و کسب‌وکارهای مبتنی بر بلاکچین رشد کرده و پیشرفت می‌کنند. با این حال، به گفته دانشمندان فناوری، حذف کامل فیسبوک، توییتر یا گوگل محتمل نیست.

بسیاری از مردم می‌خواهند هر کجای اینترنت که می‌روند؛ داده‌ها و تاریخچه تعاملات خودشان را به همراه ببرند، نه این که روی پلتفرم‌های منحصربه‌فرد ( که برخی آنها را «باغ‌های محصور» شرکت‌های بزرگ فناوری می‌نامند) باقی بمانند.

البته آزادی بی حد و حصر در این فضا هم می‌تواند برای برخی از افراد، منجر به پیامدهای نگران کننده شود. ثابت شده که برتری‌طلبان سفیدپوست و سایر گروه‌های راست گرای افراطی به شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز علاقمند هستند. اما سام ویلیامز، بنیانگذار پروژه Arweave، برای ذخیره داده‌های آنلاین مبتنی بر بلاکچین معتقد است که برای تعیین مجاز بودن یک سخنرانی آنلاین، به اکثر جوامع کوچک اعتماد دارد. به اعتقاد او، رأی گیری جمعی در مورد قوانین تعامل، بهتر از تجربه کاربران امروزی در پلتفرم‌های اصلی شبکه‌های اجتماعی، خواهد بود.

به گفته او: «اگر در پارادایم فعلی بمانیم، بیشتر و بیشتر وارد قلمرویی خواهیم شد که در آن، تعداد انگشت شماری از شرکت‌های کوچک به وسیله افراد معدودی اداره می‌شوند و به تجربیات ما در فضای مجازی شکل می‌دهند. در چنین دنیایی، مشکلات بیگ تک (شرکت‌های بزرگ فناوری) هم تشدید می‌شود».

مسأله دیگر هم نظارت دولت است. توکن‌های مبتنی بر بلاکچین در حال حاضر مقررات خاصی ندارند، اما این وضعیت به زودی با شروع روند تنظیم قوانین جدید صنعتی، قابل تغییر است.

چگونه وب 3 با متاورس (چشم انداز دیگری از آینده اینترنت) هماهنگ خواهد شد؟

فیس‌بوک اخیراً نام برند خودش را به متا (Meta) تغییر داد و اولویتش را ساخت «متاورس» اعلام کرد. متاورس آینده‌ای دیجیتالی است و همه با هم در این واقعیت مجازی در حال زندگی، تعامل و کار هستند.

از جمله اصول اعلام شده از جانب فیسبوک، «قابلیت همکاری قوی» است. یعنی کاربران می‌توانند حساب‌ها یا آواتارهای خودشان را از سایتی به سایت دیگر یا از سرویسی به سرویس دیگر ببرند، نه این که هر بار که از سایت‌های جدیدی بازدید می‌کنند؛ مجبور شوند وارد حساب‌های کاربری تحت کنترل شرکت‌های جداگانه شوند.

این  ویژگی هم یکی از ویژگی‌های ایده آل‌های وب 3 است.

اما طرفداران ایم فناوری معتقدند که هیچ جایی برای فیسبوک در دنیای وب 3 وجود ندارد، فرقی هم ندارد که این شبکه اجتماعی چقدر تلاش می‌کند تا بخشی از نسل بعدی اینترنت شود. فیسبوک همیشه قادر به غنی سازی خودش است ولی این امر ربطی به نحوه اداره فضای مجازی ندارد.

مطلب پیشنهادی: امور مالی غیرمتمرکز چیست؟

چه قدر احتمال دارد که وب 3 فقط در حد یک فانتزی بیش از حد تبلیغاتی، محسوب شود؟

زمان زیادی طول نمی‌کشد که افراد در مورد Web3 دچار تردید شوند. جیمز گریملمن، استاد دانشگاه کرنل که در زمینه حقوق و فناوری مطالعه می‌کند، تردیدهایش در این زمینه را بیان کرده است.

گریملمن با اشاره به محصولی که در موردش اطلاع رسانی شده اما هرگز عرضه داده نشده؛ این گونه می‌گوید:«وب 3 نوعی بخارافزار (vaporware) است. [نرم افزاری که به وسیله ی یک فروشنده اعلام می شود، اما هرگز به بازار نمی رسد]. این اینترنت منجی در آینده، تمام چیزهایی که مردم در مورد اینترنت فعلی دوست ندارند را حتی در صورت وجود تناقض، برطرف می‌کند».

به گفته او شاید انگیزه ارائه این مفهوم جدید، مقاومت در برابر واگذاری داده‌های شخصی به شرکت‌های فناوری بزرگ است. البته بلاکچین هم راه‌حل خوبی نیست، چون داده‌های بیشتری را در اختیار عموم قرار خواهد داد. در واقع به جای داشتن تعداد زیادی اپلیکیشن و سایت‌های مختلف، همه آن‌ها را روی بلاکچین‌ها قرار می‌دهیم که همه آن‌ها هم را در یک مکان قرار می‌گیرند.

وب 3 از نظر گریملمن، نشان‌دهنده دستیابی خبره‌های فناوری به دنیای اینترنتی اخلاقی و آرمان‌گرایانه است. یعنی همه می‌توانند آزادانه از این بزرگراه اطلاعاتی که مدت‌ها در اختیار شرکت‌های فناوری قرار داشته، استفاده کنند!

تکامل اینترنت همواره بین پراکندگی و تمرکز در نوسان بوده است. هنگامی‌که بیش از حد در یک جهت نوسان می‌کند، یک واکنش متقابل سعی می‌کند آن را به جهت مخالف بکشد. در این بین بلاکچین‌ها مفهومی جالب هستند و برخی از مشکلات دشوار را به روش‌های جدیدی حل می‌کنند. آنها احتمالاً در نهایت در جعبه ابزاری قرار می‌گیرند که اینترنت نسل بعدی از آن ساخته شده است، اما این بدان معنا نیست که اینترنت تنها حول آنها ساخته خواهد شد.

در نهایت …

بسیاری از افرادی که در طول همه‌گیری با سرمایه‌گذاری روی رمز ارزهای پایه به ثروت رسیدند، به دنبال چیزی فراتر از NFTها هستند. البته در حال حاضر، Web3، در حد تئوری است. افراد زیادی هم پول کافی برای سرمایه گذاری را دارند. آنها تنها به چشم اندازی برای سرمایه گذاری نیاز دارند. آیا شما حاضر به سرمایه گذاری در این حوزه هستید؟

منابع

https://ethereum.org/en/developers/docs/web2-vs-web3

https://www.npr.org/2021/11/21/1056988346/web3-internet-jargon-or-future-vision