هزینه‌های قابل قبول مالیاتی چیست؟

همانطور که در هر کسب و کاری بحث درآمد مهم است، مدیریت هزینه‌ها نیز اهمیت پیدا می‌کند. از این رو، اهمیت هزینه‌ها چه از لحاظ حسابداری و چه از لحاظ مالیاتی در هر کسب و کاری بر کسی پوشیده نیست. به همین علت، برای تعریف هزینه به استانداردهای حسابداری مراجعه می‌کنیم. به مجموع مخارج اقتصادی که یک کسب و کار در طول فعالیت خود برای کسب درآمد متحمل می‌شود، هزینه گفته می‌شود.
اما هزینه‌های قابل قبول مالیاتی، هزینه‌هایی هستند که در محاسبه درآمد، مشمول مالیات می‌شوند. به عبارت دیگر، این هزینه ها از درآمد ناخالص کسب و کارها کم می‌شوند تا مبلغ مالیاتی برای پرداخت را تعیین کنند.
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی، مبحثی مهم در هر شغل است، اعم از اشخاصی که به صورت حقیقی و یا حقوقی فعالیت می‌کند. این موضوع به حدی مهم است که یک فصل از قانون مالیات‌های مستقیم به مبحث هزینه‌های قابل قبول و استهلاک اشاره کرده است. فصل دوم از باب چهارم و مواد 147و 148 قانون مالیات‌های مستقیم این مبحث را بررسی می‌کند که قصد داریم در ادامه این مقاله به بررسی کامل و شفاف این موضوع بپردازیم.

هزینه‌های قابل قبول مالیاتی چیست؟

هزینه‌های قابل قبول مالیاتی، هزینه‌های قانونی مشخصی هستند که طی یک سال مالیاتی، در جهت تحصیل درآمد توسط مودی باید پرداخت شود. برای اینکه هزینه‌ای برای کسر از جمع درآمد سالانه، مورد قبول قرار گیرد، حداقل چند شرط ضروری است. اولین شرط این است که هزینه‌های انجام شده در دسته بندی هزینه‌هایی باشد که در قانون مالیات‌های مستقیم، به عنوان هزینه قابل قبول شناسایی شده باشد. شرط دوم اینکه هزینه انجام شده مرتبط و در راستای تحصیل درامد مالیات پذیر مودی انجام گرفته شده باشد.

هزینه قابل قبول مالیاتی در جهت کسر از کل درآمد، در همه منابع درآمدی و مالیاتی قابل ابراز نیست. بلکه این هزینه صرفا در مورد مالیات بر درآمد عملکرد (مالیات مشاغل و اشخاص حقوقی) صدق می‌کند. در رابطه با سایر منابع درآمدی و سایر مالیات‌ها مانند مالیات بر درآمد حقوق، مالیات بر درآمد اجاره املاک، مالیات بر درآمد اتفاقی و… هزینه قابل قبول صدق نمی‌کند. از سمت دیگر، تمامی مودیان مشمول مالیات در درامد عملکرد، اعم از صاحبان مشاغل مشمول مالیات و اشخاص حقوقی، از امکان کسر هزینه از جمع درآمد، می‌توانند استفاده کنند.

مطلب پیشنهادی: سامانه مودیان مالیاتی چیست؟

شرایط هزینه قابل قبول مالیاتی

برای اینکه هزینه مودی، قابل کسر از جمع درآمد فرد باشد، این شرط برای موضوع هزینه الزامی است. در واقع، انجام هزینه باید مستند با مدارک باشد. در نظر داشته باشید تنها ادعای هزینه توسط مودی بدون مدارک لازمه دال بر پرداخت آن، قابل قبول نیست. بلکه ادعا در رابطه با هزینه حتما باید با ارائه مدارک متعارف، دال بر پرداخت آن توسط مودی نزد اداره مالیاتی به اثبات برسد. بنابراین، ضروری است تمام هزینه‌ها برای تحصیل درآمد هنگام پرداخت یا تخصیص، بر اساس مقررات مالیاتی مستند سازی شود.

مطلب پیشنهادی: مالیات حقوق چیست؟

هزینه‌های قابل قبول مالیاتی ماده 147

طبق ماده 147 هزینه‌های قابل قبول مالیاتی عبارت است از هزینه‌هایی که در حدود متعارف متكی به مدارک بوده و منحصراً مربوط به تحصيل درآمد مؤسسه در دوره مالی، مربوط با رعايت حدنصاب‌های مقرر باشد.
برخی از مصادیق هزینه‌های قابل قبول مالیاتی، با توجه به ماده 148 قانون مذکور، عبارتند از:

• حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان
• اجاره بهاء محل کسب و کار
• استهلاکات دارایی‌های ثابت
• بهای تمام شده کالای فروش رفته
• هزینه‌های مربوط به مواد و لوازم مصرفی
• هزینه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای
• هزینه‌های تبلیغات و بازاریابی
• بیمه‌های مرتبط با فعالیت
• حقوق و عوارض و مالیات‌هایی که به سبب فعالیت مؤسسه به شهرداری‌ها و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به آن‌ها پرداخت می‌شود.

همچنین در ماده 147 به 3 تبصره مهم اشاره شده است.

تبصره 1: صاحبین مشاغل موضوع ماده (95) و تمامی اشخاص حقوقی این قانون که مکلف به نگهداری دفاتر هستند، حکم موسسه را دارند. همچنین هزینه‌های قابل قبول مالیاتی در مورد سایر صاحبان مشاغل نیز قابل پذیرش می‌باشد.
تبصره 2: هزینه‌های مرتبط به درآمدهایی که طبق این قانون از پرداخت مالیات معاف یا با نرخ مقطوع محاسبه می‌شود؛ به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی در نظر گرفته نمی‌شوند.
تبصره 3: پذیرش هزینه‌های پرداختی قابل قبول مالیاتی که به شیوه تهاتری انجام نشود، از مبلغ دویست میلیون ریال به بالا منوط به پرداخت، از طریق سامانه (سیستم بانکی) خواهد بود.

مطلب پیشنهادی: مرخصی استعلاجی چیست؟

هزینه‌های قابل قبول مالیاتی ماده 148

ماده 148 قانون مالیات های مستقیم به طور مفصل به بررسی موضوع هزینه‌های قابل قبول مالیاتی می‌پردازد. این هزینه‌ها از درآمد مشمول مالیات کسر شده و در نهایت مالیات بر درآمد را کاهش می‌دهند.

هزینه‌هایی که حائز شرایط مذکور در ماده فوق می‌باشد به شرح زیر در حساب مالیاتی قابل قبول است:

۱- قیمت خرید کالای فروش رفته و یا قیمت خرید مواد مصرفی و خدمات فروخته شده.

۲- هزینه‌های استخدامی متناسب با خدمت کارکنان براساس مقررات استخدامی و پرداختی به بازنشستگان محل کار حداکثر تا سقف یک دوازدهم معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون به شرح زیر:

• الف- حقوق و یا مزایای مستمر اعم از نقدی یا غیرنقدی (مزایای غیرنقدی به قیمت تمام شده برای کارفرما).
• ب- مزایای غیرمستمر اعم از نقدی و غیرنقدی از قبیل پاداش، عیدی، بهره‌وری، فوق‌العاده مسافرت، اضافه کار و هزینه سفر.
• ج- هزینه‌های درمانی و بهداشتی و وجوه پرداختی برای بیمه‌های بهداشتی، عمر و حوادث ناشی از کار.
• د- حقوق بازنشستگی، وظیفه، پایان خدمت طبق مقررات استخدامی محل کار و خسارت اخراج و بازخرید طبق قوانین موضوعه مازاد بر مانده حساب ذخیره مربوط.
• ه‍- وجوه پرداختی به سازمان تأمین اجتماعی طبق مقررات مربوط و همچنین تا میزان سه درصد (۳%) حقوق پرداختی سالانه برای پس‌انداز کارکنان براساس آیین‌نامه‌ای که به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.
• و- معادل یک ماه از آخرین حقوق و دستمزد و همچنین مابه‌التفاوت تعدیل حقوق سنوات قبل که به منظور تأمین حقوق بازنشستگی و وظیفه و مزایای پایان خدمت، خسارت اخراج و بازخرید کارکنان مؤسسه ذخیره می‌گردد.

۳- کرایه مکان محل کار در صورت اجاره‌ای بودن

۴- اجاره بهای ماشین‌آلات و ادوات مرتبط

۵- مخارج برق، سوخت، روشنایی، آب، مخابرات و…

۶- وجوه پرداختی انواع بیمه مربوط به عملیات

۷- حق‌الامتیاز پرداختی و حقوق و مالیات‌هایی که به سبب فعالیت مؤسسه به شهرداری‌ها و وزارت‌خانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به آنها پرداخت می‌گردد.

۸- هزینه‌های تحقیقاتی،خرید کتاب، آزمایشی و آموزشی، نشریات و لوح‌های فشرده، هزینه‌های بازاریابی، تبلیغات و نمایشگاهی مربوط به فعالیت موسسه

۹- هزینه‌های مرتبط با جبران خسارت وارده مربوط به فعالیت و دارایی مؤسسه مشروط بر این که:

• وجود خسارت محقق باشد.
• موضوع و میزان آن مشخص باشد.
• طبق مقررات قانون یا قراردادهای موجود جبران آن به عهده دیگری نبوده یا در هر صورت از طریق دیگر جبران نشده باشد.

۱۰- هزینه‌های فرهنگی، ورزشی و رفاهی کارگران پرداختی به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (حداکثر معادل ده هزار ریال به ازای هر کدام از کارمندان)

۱۱- ذخیره مطالباتی که وصول آن مشکوک باشد مشروط بر این که:

• مربوط به فعالیت مؤسسه باشد.
• احتمال غالب برای لاوصول ماندن آن موجود باشد.
• در دفاتر مؤسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد تا زمانی که طلب وصول گردد یا لاوصول بودن آن محقق شود.

۱۲- زیان اشخاص حقیقی یا حقوقی که از طریق رسیدگی به دفاتر آن‌ها و با توجه به مقررات احراز گردد، از درآمد سال یا سال‌های بعد استهلاک‌پذیر است.

۱۳- هزینه‌های جزئی مربوط به مؤسسه که عرفاً به عهده مستأجر است در صورتی که اجاری باشد.

۱۴- هزینه‌های مرتبط با حفظ و نگهداری محل مؤسسه در صورتی که ملکی باشد.

۱۵- مخارج مرتبط با حمل و نقل.

۱۶- هزینه‌های پذیرایی، ایاب و ذهاب و انبارداری.

۱۷- حق‌الزحمه‌های پرداختی متناسب با کار انجام شده مانند حق‌الوکاله، حق‌المشاوره، حق‌العمل، حق حضور، هزینه حسابرسی (استخدام حسابرس) و خدمات مالی.

۱۸- سود، کارمزد و جریمه‌هایی که برای انجام عملیات مؤسسه به بانک‌ها ، صندوق تعاون، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی و هم‌چنین مؤسسات اعتباری غیربانکی مجاز و شرکت‌های واسپاری (لیزینگ) دارای مجوز از بانک مرکزی پرداخت شده یا تخصیص یافته باشد.

۱۹- بهای ملزومات اداری و لوازمی که معمولاً ظرف یکسال از بین می‌روند.

۲۰- مخارج تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات و لوازم کار و تعویض قطعات یدکی

۲۱- هزینه‌های اکتشاف معادن که منجر به بهره‌برداری نشده باشد.

۲۲- هزینه‌های مربوط به حق عضویت و حق اشتراک پرداختی مربوط به فعالیت مؤسسه.

۲۳- مطالبات لاوصول به شرط اثبات آن از طرف مؤدی مازاد برمانده حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول.

۲۴- زیان حاصل از تسعیر ارز براساس اصول متداول حسابداری مشروط بر اتخاذ یک روش یکنواخت طی سال‌های مختلف از طرف مؤدی.

۲۵- ضایعات متعارف تولید.

۲۶- ذخیره مربوط به هزینه‌های پرداختنی قابل قبول که به سال مورد رسیدگی ارتباط دارد.

۲۷- هزینه‌های قابل قبول مربوط به سال‌های قبلی که پرداخت یا تخصیص آن در سال مالیاتی مورد رسیدگی تحقق می‌یابد.

۲۸- هزینه خرید کتاب و سایر کالاهای فرهنگی، هنری برای کارکنان و افراد تحت تکفل آنها تا میزان حداکثر پنج درصد (۵%) معافیت مالیاتی موضوع ماده (۸۴) این قانون به ازای هر نفر.

۲۹ـ ذخیره مربوط به خدمات پس از فروش (گارانتی) اشخاص حقوقی.

• تبصره ۱- هزینه‌های دیگری که مربوط به تحصیل درآمد مؤسسه تشخیص داده می‌شود و در این ماده پیش‌بینی نشده است به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور و تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی جزء هزینه‌های قابل قبول پذیرفته خواهد شد.
• تبصره ۲- مدیران و صاحبان سرمایه اشخاص حقوقی در صورتی که دارای شغل مؤظف در مؤسسات مذکور باشند جزء کارکنان مؤسسه محسوب خواهند شد ولی در مؤسساتی که غیر اشخاص حقوقی باشند حقوق و مزایای صاحب مؤسسه و اولاد تحت تکفل و همسر نامبرده به استثنای هزینه سفر و فوق‌العاده مسافرت مربوط به شغل که مشمول مقررات جزء (ب) بند (۲) این ماده خواهد بود جزء هزینه‌های قابل قبول منظور نخواهد شد.
• تبصره ۳- در محاسبه مالیات شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی، ذخایر موضوع بندهای (۱) و (۲) ماده (۱۵) قانون شرکت‌های تعاونی مصوب ۱۶ خرداد ماه ۱۳۵۰ و اصلاحیه‌های بعدی آن و در مورد شرکت‌ها و اتحادیه‌هایی که وضعیت خود را با قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳ شهریور ماه ۱۳۷۰ تطبیق داده‌اند یا بدهند، ذخیره موضوع بند (۱) و حق تعاون و آموزش موضوع بند (۳) ماده (۲۵) قانون اخیرالذکر جزء هزینه محسوب می‌شود.