سکانس چیست؟ تفاوت سکانس با پلان و صحنه

سکانس به مجموعه‌ای از چند صحنه در فیلمنامه گفته می‌شود که موضوع یا مضمونی مشترک دارند. به طور کلی هر سکانس از چند صحنه و هر صحنه از چند پلان تشکیل شده است. سکانس یک واحد روایتی به حساب می‌آید که وحدت مکان یا وحدت زمان دارد و آغاز و نقطه اوج و یک نتیجه نهایی به وجود می‌آورد.

بسیاری از ما برای دور کردن فکر خود از ملال و واقعیت زندگی، سیر در دنیای سینما و سریال را انتخاب می‌کنیم. هرکس در انتخاب فیلم‌، معیارهای مختص به خود را دارد؛ برخی فیلم‌های سینمای ایران را ترجیح می‌دهند، و برخی سینمای هالیوود، سینمای اروپا، سینمای ژاپن و… را برای پر کردن اوقات فراغت خود انتخاب می‌کنند. اما تا به حال به روش ساخت فیلم و ساختارهای تشکیل‌دهنده یک فیلم فکر کرده‌اید؟ در این مطلب، قصد داریم عمیقاً به مفهوم جذاب سکانس‌ها بپردازیم و نقش اساسی آنها را در دنیای سینما نشان دهیم. سکانس‌ها بلوک‌های سازنده یک فیلم هستند که به‌عنوان مجموعه‌ای از صحنه‌های متصل به هم عمل می‌کنند که به روایت در یک اثر کمک می‌کنند. سکانس‌ها در هر فیلم، ریتم، سرعت، جریان و در نهایت یک سفر بصری یکپارچه و جذاب برای بینندگان فراهم می‌کنند. بنابراین فرقی ندارد اگر یک فیلمساز مشتاق هستید یا یک سینماگر کنجکاو، در این کاوش در مورد معنای واقعی سکانس‌ها در صنعت فیلمسازی به ما بپیوندید!

در این بلاگ ابتدا به توضیح سه اصطلاح رایج در صنعت فیلم‌سازی می‌پردازیم: شات یا پلان (Shot)، صحنه (Scene)، سکانس (Sequence). به طور کلی، هر سکانس از چند صحنه، و هر صحنه از چند شات تشکیل شده است. در ادامه به توضیح هرکدام می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید: بهترین نرم افزارهای تدوین فیلم

شات (Shot) چیست؟

نما یا پلان (Plan به فرانسوی) یا یک شات، شامل یک تک برداشت در زمانی است که دوربین را نگه داشته و دکمه ضبط را فشار می‌دهید و یک ویدیو از یک فریم (قاب) می‌گیرید. این شات می‌تواند تنها یک ثانیه باشد یا حتی بیشتر. طولانی بودن زمان فیلمبرداری از یک فریم کاملا به عهده شماست. اما نکته مهم این است که شات می‌بایست فقط و فقط از یک صحنه، یک چیز، یا یک محیط باشد تا شات محسوب شود.

در زیر سه شات مشهور در فیلم «آینه» (به روسی: Зеркало) اثر آندری تارکوفسکی در سال 1973 را مشاهده خواهید کرد.

صحنه (Scene) چیست؟

صحنه، شامل چند شات مختلف می‌شود. برای مثال، تصور کنید شما در یک باغ هستید و می‌خواهید از خودتان، چمن‌ها، درخت‌ها و… ویدئو بگیرید. وقتی همه این شات‌ها را در کنار هم قرار می‌دهیم، یک صحنه ایجاد می‌شود. یک صحنه از باغ.

تصور کنید که به خارج از باغ ،به خانه و در اتاق شخصی خود می‌روید و از چیزی در اتاق فیلم می‌گیرید؛ برای مثال از تخت خواب. اگر شاتی که از تخت خواب خود گرفته‌اید را در کنار شات‌هایی که در باغ گرفته‌اید قرار دهید، آیا یک صحنه محسوب می‌شود؟ خیر، چون شاتی که در اتاق خواب خود گرفته‌اید در مکان متفاوتی گرفته شده است. تنها وقتی که شات ها در مکان یکسان گرفته شده و در کنار هم قرار گرفته باشند، آن را می‌توان یک صحنه نامید.

در زیر، یک صحنه‌ یا Scene معروف از فیلم ویرانی (Demolition)، اثر ژان مارک ولی در سال 2015 را می‌توانید مشاهده کنید.

در ادامه یک صحنه از فیلم روانی آمریکایی (American Psycho)، اثر ماری هرون در سال 2000 را قرار دادیم.

سکانس (Sequence) چیست؟

حالا اگر تعدادی شات از باغ و تعداد دیگری شات از اتاق خواب گرفته باشید و همه آنها را کنار هم قرار دهید، به آن چه می‌گویند؟ سکانس!

یک سکانس، از صحنه‌های مختلف تشکیل شده است که در کنار هم قرار گرفته‌اند. وقتی صحنه‌های باغ و اتاق خواب را در یک خط کنار هم قرار دهید، یک سکانس را تشکیل می‌دهند. 

در فیلم، سکانس مجموعه‌ای از صحنه‌ها است که یک واحد روایی متمایز را تشکیل می‌دهند که معمولاً یا با وحدت مکان یا وحدت زمان به هم متصل می‌شوند. برای مثال، یک فیلم درباره ازدواج و طلاق ممکن است شامل یک سکانس آشنایی زوج، یک سکانس جریان زندگی، یک سکانس مواجهه با مشکلات و غیره باشد. هر یک از این سکانس‌ها ممکن است حاوی زیر سکانس‌هایی باشند. به عنوان مثال، سکانس جریان زندگی می‌تواند شامل زیرسکانس‌هایی از عروسی، معاشرت با خانواده‌ها، زندگی مشترک و بچه‌دار شدن باشد.

برای مثال: سکانس مدرسه

• صحنه راهروی مدرسه
• تدریس معلم در کلاس درس
• حیاط مدرسه
• غذاخوری در مدرسه

تا اینجا توضیح شات یا پلان، صحنه و سکانس را متوجه شدیم و فرق سکانس با پلان را می‌دانیم. سکانس یکی از سلسله مراتب‌‌ها از واحدهای ساختاری است که برای توصیف ساختار فیلم ها استفاده می شود. به این ترتیب، یک فیلم از یک یا چند کنش (Act) تشکیل شده است. هر Act شامل یک یا چند سکانس است. هر سکانس شامل یک یا چند صحنه می شوند. و اگر فردی به صورت بصری فکر می‌کند می‌توان گفت هر صحنه از چند شات به وجود آمده است. حالا اگر فردی به صورت روایی فکر می‌کند، می‌توان گفت هر صحنه از چند ضرب (Beat) تشکیل شده است. ضرب یا Beat در فیلمسازی، به مقدار کمی اکشن گفته می شود که منجر به مکث در دیالوگ می شود. بیت‌ها معمولاً شامل حرکات فیزیکی مانند رفتن یک شخصیت به سمت پنجره یا برداشتن عینک و مالیدن چشم‌هایشان است. پارادایم توالی فیلمنامه نویسی توسط فرانک دانیل توسعه یافته است.

مطلب پیشنهادی: فرمت‌های فیلم

به طور متوسط در یک فیلم سینمایی هالیوودی، 23 تا 24 سکانس وجود دارد. این در حالی است که در فیلم‌های سینمای اروپا، سکانس‌های کمتری وجود دارند، مثلا میان ۱۱ تا ۱۸ سکانس.

در زیر یک نمونه سکانس در فیلم چانگ‌کینگ اکسپرس (Chungking Express)، به نویسندگی و کارگردانی وونگ کار-وای در سال 1994 را مشاهده می‌کنید. بخشی که قرار دادیم، سکانس شروع فیلم چانگ‌کینک اکسپرس است و شما را به خوبی با سبک کارگردان آن آشنا می‌کند. این فیلم بهترین دید را از هنگ‌کنگ پیش از پیوستن به چین ارائه می‌دهد.

در ادامه ‏سکانس مشهور تام و جری، سریال 114 قسمتی را می‌بینیم که در سال های 1940 تا 1958 توسط کمپانی متروگلدوین مایر پخش شد. این سکانس در آخرین قسمت این سریال توانست هفت بار جایزه اسکار بهترین پویانمایی کوتاه را به دست بیاورد.

فیلم ها از در کنار هم قرار گرفتن شات‌ها تشکیل شده اند. بنابراین اگر یک شات را مانند یک جمله در یک داستان در نظر بگیریم، سکانس را می‌توان به عنوان پاراگراف در نظر گرفت. وقتی در حال فیلمبرداری هستید، باید به این فکر کنید که چگونه این شات‌ها و صحنه‌های کوچک قرار است در یک سکانس در کنار هم قرار گیرند.

سکانس آغازین

سکانس آغازین فیلم با پلان‌هایی شروع می‌شود که بیننده را از نظر زمانی ، مکانی و روایی با فضای فیلم آشنا کند.

پایان سکانس

پایان یک سکانس با یکی از فرم های زیر معین می شود:

برش (Cut)

برش یا Cut به چسباندن دو پلان یا نما به هم می‌گویند. این انتقال سریع، رفتن از زمان و مکان معین به زمان و مکان دیگری را نشان می دهد.

روبش (Wipe)

روبش یا Wipe حالتی است که در آن گویی شات یا پلان بعدی، شات پیش از خود را عقب می زند. یک پلان به مرور پلان دیگری را پاک می کند.

فید (Fade)

Fade: نوعی انتقال میان دو سکانس یا صحنه است.

Fade Out: محو شدن یک تصویر به مرور.

Fade In: ظاهر شدن یک تصویر به مرور.

استفاده از روش فید برای تغییر سکانس یا صحنه به این معنی است که پرش زمان اتفاق می‌افتد و به احتمال زیاد مکان تغییر کرده است.

آیریس (Iris)

با روش آیریس تصویر به تقلید از باز شدن یا بسته شدن عدسی دوربین، به آهستگی باز یا بسته می شود.

مطلب پشنهادی: آموزش حذف لرزش فیلم در پریمیر

انواع سکانس‌ها

انواع مختلفی از سکانس‌های فیلم برای جلوه های مختلف استفاده می شود. یک فیلمساز حرفه ای، فیلمبردار و کارگردان به این فکر می کنند که چگونه می توان سکانس ها را در کنار هم قرار داد تا داستان مورد نظر را از منظری خاص و به شیوه ای خاص روایت کند. علاوه بر چینش سکانس‌ها، انتخاب سبک فیلمبرداری و لنز (مانند لنز فیش آی) می‌تواند باعث شود که یک فیلمساز صاحب سبک شود.

ممکن است سکانس ها برای پوشش فیلمبرداری شوند. این سکانس‌ها یک تمرکز دارند و آن اطمینان از گرفتن عکس‌های کافی برای نشان دادن همه چیزهایی است که برای صحنه لازم است.

هنگام برنامه‌ریزی سکانس‌هایی برای پوشش، فیلمساز احتمالاً روی اطمینان از گرفتن انواع نماهای نزدیک و بلند تمرکز می‌کند. و اینکه از الگوی فیلمبرداری خاصی پیروی می کنند.

پوشش‌دهی

در فیلم‌سازی باید به اندازه کافی شات‌‌های مختلف تهیه شوند تا همه چیزهایی را که باید بتوان نشان داد. همچنین باید مطالب کافی برای ویرایش وجود داشته باشند. می‌توانید با استفاده از استوری‌ برد یا تهیه یک لیستی از شات‌های لازم برای برنامه‌ریزی فیلم‌تان، این موضوع را حل کنید.

فیلمبرداری از هر نما به اندازه کافی مهم است: حداقل ده ثانیه برای نمایی که هیچ اتفاقی نمی افتد، و حداقل پنج ثانیه قبل و بعد از هر عمل یا سخنرانی.

شما می‌توانید:

• حرکت به داخل: با یک لانگ شات یا اکستریم لانگ شات، برای تنظیم صحنه شروع کنید، سپس نزدیکتر شوید.
• حرکت به بیرون: با کلوزآپ شروع کنید، سپس به تدریج از نماهای گسترده‌تر استفاده کنید تا مکان صحنه را مشخص کنید
• از سه شات استفاده کنید: شیء، شخص، شخصی با آن چیز
• پیروی از یک “الگوی” فیلمبرداری
• فیلم‌برداری از بخش‌های جامانده/B-roll: شات‌های اضافی از جزئیات و اشیاء در صحنه
• فیلمبرداری یک شات اصلی: یک شات بلند یا گسترده از تمام اکشن ها از ابتدا تا انتها.

این الگوی فیلمبرداری باعث ایجاد پوشش کامل در فیلمبرداری می‌شود.

تداوم

شما همچنین باید مطمئن شوید که عکس های شما به درستی با هم قرار می گیرند. برای انجام این کار، باید سیستم تداوم را درک کنید. این مجموعه ای از قوانین ساده درباره مکان قرار دادن دوربین، نحوه کادربندی عکس ها و نحوه ویرایش آنها است. اگر از قوانین پیروی کنید، درک موضوع برای مخاطبانتان آسان تر خواهد بود. و به نظر می رسد فیلم شما جریان روان‌تری دارد، بنابراین بینندگان بیشتر درگیر داستان می شوند.

سیستم تداوم شامل موارد زیر می‌شود:

• تطبیق در اکشن: نماهای متفاوتی از یک اکشن با موقعیت‌های کادربندی/دوربین متفاوت فیلم‌برداری کنید. به این صورت می‌توانید هنگام ویرایش شات‌های مختلف را برش دهید.
• شات نمای معکوس (Shot-reverse shot): فیلمبرداری در یک جهت، سپس در جهت مخالف
• قانون 180 درجه: با نگه داشتن دوربین خود در یک طرف یک خط خیالی، مطمئن خواهید شد که عکس ها با هم معنا پیدا می کنند.
• تطبیق خط چشم: وقتی در حال ویرایش شات‌‌های تهیه شده از یک شخص هستید، توجه کنید که در همه شات‌ها به یک جهت نگاه کند.

مونتاژ

گاهی می‌توان در فیلم‌سازی بدون استفاده از سیستم تداوم، از سیستم مونتاژ پیروی کرد. مونتاژ، خلاصه‎‌ای از نماهایی از نقاط مختلف است که داستان را ترکیب می کند. می توانید از مونتاژ برای خلاصه کردن یک داستان یا برای فشرده سازی مجموعه ای از رویدادهایی که در مدت زمان طولانی تری رخ می دهند استفاده کنید.

مونتاژ می تواند تصوری کلی از یک صحنه یا داستان را ارائه بدهد. این نوع مونتاژ اغلب برای سکانس‌های عنوان استفاده می شود. برای مثال، مونتاژ جاذبه ها یا مونتاژ شوروی (Soviet montage) تصاویر را برای ایجاد یک تصور کلی، ایجاد معنا و ایجاد ارتباط بین تصاویر و ایده ها ترکیب می کند.