صورت معاملات فصلی چیست؟ نحوه ارائه صورت معاملات فصلی

یکی از اصطلاحات رایجی که در مباحث حسابداری این روزها زیاد به گوش می‌خورد، صورت معاملات فصلی است. صورت معاملات فصلی در سال‌های اخیر یکی از موارد جدی و مهم است که تمامی بنگاه‌های اقتصادی طبق ماده 169 قانون مالیاتی می‌بایست آن را در نظر داشته باشند و در بازه زمانی مقرر از طریق سامانه معاملات فصلی نسبت به درج اطلاعات آن اقدام نمایند. اما سوالاتی که ممکن است برای شما پیش بیاید این است که چه اطلاعاتی باید در صورت معاملات فصلی ثبت شود و یا حتی جریمه عدم ارسال گزارشات فصلی چیست؟ چه مواردی نباید در صورت معاملات فصلی درج شود؟ نگران نباشید در این مقاله به بررسی تمامی سوالات و ابهامات ذهن شما می‌پردازیم.

صورت معاملات فصلی چیست؟

به تمامی خرید و فروش‌هایی که افراد حقیقی و حقوقی در بازه زمانی مشخص انجام می‌دهند، صورت معاملات فصلی گفته می‌شود. همانطور که از نام صورت معاملات فصلی پیداست، این گزارش به صورت فصلی و سه ماهه باید ارائه شود.
صورت معاملات فصلی با نام‌های دیگری مانند گزارش فصلی خرید و فروش، گزارشات فصلی موضوع ماده 169، گزارشات فصلی و غیره نیز شناخته می‌شود. هدف از ارائه صورت معاملات فصلی با توجه به گفته سازمان امور مالیاتی، افزایش شفافیت اقتصادی و بالا بردن نظم و انضباط مالی می‌باشد. با توجه به ماده 169 قانون مالیاتی تمامی دستگاه‌های اجرایی و افراد حقیقی و حقوقی باید ظرف مدت 45 روز پس از اتمام هر فصل تمامی اطلاعات مربوط به معاملات خود را ارسال کنند. در ارائه معاملات فصلی علاوه بر اطلاعات خودتان باید اطلاعات افرادی را که با آن‌ها معاملاتی را انجام داده‌اید، درج کنید.

نکته مهم: در نظر داشته باشید ارائه صورت معاملات فصلی برای ارائه مالیات نیست و صرفا این مورد برای تکمیل گزارش سازمان مالیاتی است. اما، در صورت عدم ارسال این گزارشات، یک جریمه لحاظ می‌شود.

تاریخچه صورت معاملات فصلی

ارسال صورت معاملات فصلی برای اولین با در سال 1373 در قانون وصول درآمدهای دولت عنوان شد. سرانجام در سال 1380 دستور العمل اجرایی طبق ماده 169 مجدد قانون مالیات‌های مستقیم در رابطه با این موضوع به تصویب رسید و انجام آن برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی جدی‌تر از گذشته شد. در نهایت این قانون در سال 1391 رسما تصویب شد و تمامی خریداران و فروشندگان باید به صورت رسمی تمامی گزارشات خود را ارائه می‌دادند. در واقع، فرآیند تصویب و اجرایی شدن این قانون 18 سال طول کشید و در سال 1394 بند این قانون تغییراتی را همز‌مان با اصلاح بندهایی از قانون مالیات‌های مستقیم، جای داد.

مطلب پیشنهادی: تنخواه گردان حسابداری چیست؟

تفاوت صورت معاملات فصلی با ارزش افزوده

ممکن است بسیاری از افراد تصور کنند که صورت معاملات فصلی با ارزش افزوده تفاوتی ندارد و این دو کلمه در معنا یکی هستند. در صورتی که صورت معاملات فصلی تنها برای شفاف شدن معاملات و شناخت معامله گران است و مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات است که تمامی مشمولین آن، ملزم به ارائه گزارشات معاملات فصلی هستند. همچنین باید بدانید، مشمولین ارائه گزارشات فصلی محدود به مشمولین پرداخت مالیات ارزش افزوده نخواهند بود.

مطلب پیشنهادی: شرایط افزایش سرمایه شرکت سهامی خاص

جریمه عدم ارسال گزارشات فصلی چیست؟

در ماده 169 قانون مالیاتی کشور در رابطه با جریمه عدم ارسال صورت معاملات فصلی مواردی مشخص شده که دارای بندهای مهمی است.

الف) در صورت عدم درج شماره اقتصادی فرد حقیقی و یا حقوقی و طرف معامله و یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود معادل ده درصد (2%) مبلغ مورد معامله‌ی انجام شده بدون در نظر داشتن ضوابط، خواهد بود.

ب) عدم ارسال گزارشات و صورت معاملات فصلی به سارمان امور مالیاتی معادل یک درصد (1%) جریمه از معاملاتی که در فهرست درج نشده را برای مشمولین اعمال می‌کند.

ج) استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای مالیات برآمد و جرائم اینگونه با اشخاصی که شماره اقتصادی آن‌ها استفاده شده مسئولیت تضامنی خواهند داشت.

د) در صورتی که خریدار از ارائه شماره اقتصادی خود امتناع کند و همچنین فروشنده نسبت به ارسال گزارشات و فرم‌ها خودداری کند خریدار با توجه با مسئولیت تضامنی باید جریمه‌ای معادل 2 درصد از مبلغ معامله را پرداخت کند.

ه) عدم ارائه صورتحساب‌های خرید و فروش به اشخاص حقیقی و حقوقی در سال عملکرد و سال بعد که مورد درخواست ماموران مالیاتی باشد با جریمه‌ای معادل 2% مبلغ کل صورتحساب‌های ارائه نشده برابر خواهد بود.

و) هرگونه معاملات غیر واقعی، سو استفاده و تبانی در رابطه با صدور صورتحساب و شماره اقتصادی خلاف قانون است و در رابطه با این موارد تصمیمات جدی اتخاذ خواد شد.

ز) اگر سازمان امور مالیاتی روش‌ها، صورتحساب‌ها و فرم‌ها را برای نگهداری حساب هر گروه از مودیان ضروری شناسایی کند، مودیان تماماً ملزم به رعایت موراد ذکر شده هستند. عدم رعایت موارد ذکر شده مودیان، موجب بی اعتباری دفاتر مربوط خواهد بود و مودیان ملزم به پرداخت جریمه‌ی 20% مالیات منبع مربوط هستند.

ح) در صورتیکه ادارات امور مالیاتی ذیربط هنگام رسیدگی به مواردی مانند، تقلب، معاملات غیر واقعی، تبانی و سو استفاده از شماره اقتصادی و صورتحساب هستند، باید از طریق اداره کل زیربط به دادستانی انتظامی مالیاتی گزارش دهند تا متخلفان تحت پیگرد قضایی قرار گیرند.

ط) تمامی اشخاص حقیقی و صاحبین مشاغل موظف به نگهداری صورتحساب‌های مربوط به خرید در سال جاری و سال بعد آن هستند و در صورت درخواست ماموران مالیاتی باید آن‌ها را ارائه دهند. در صورت عدم ارائه این مدارک، مشمولان جریمه‌ای معادل یک درصد صورتحساب‌های ارائه نشده را باید پرداخت کنند.

ی) جرایم ماده 169 قانون مالیاتی کشور مکرر قانون مالیات‌های مستقیم غیر قابل بخشش است و از طریق مقررات اجرایی موضوع قانون مالیات‌های مستقیم قابل وصول است.

مطلب پیشنهادی: فاکتور رسمی چیست؟

چه اطلاعاتی باید در صورت معاملات فصلی ثبت شود؟

در صورت حساب‌های مشمولین، علاوه بر اطلاعات معاملات بر اساس استانداردهاس سازمان مالیاتی، درج شماره اقتصادی خریدار و فروشنده الزامی است. در صورتی که برای موارد صادراتی و وارداتی قصد ارائه گزارش دارید، باید شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی، کد گمرک ترخیص کننده و شماره اختصاصی اشخاص خارجی (در موارد وارداتی) را لحاظ نمود.

در نظر داشته باشید، در معاملات ارزی باید نوع ارز، مبالغ ارزی، نرخ برابری ارز، معادل ریالی معامله در صورتحساب‌ها و اسناد درآمدی صادره لحاظ شود.

اجزای اصلی معاملات فصلی

گزارشات فصلی به استارتاپ‌ها و کسب و کارهای مختلف کمک می‌کند تا از هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم، درآمد، موجودی، سود و زیان در یک فصل مطلع شوند و همچنین برای مالیات فصلی نیز از این گزارش‌ها استفاده می‌شود. اما صورت معاملات فصلی دارای اجزای مهمی هستند که باید در ارائه آن‌ها را در نظر داشت.

• موجودی کالاهای مجموعه در انبار
• تغییرات موجودی در آغاز و انتهای دوره
• هزینه‌های که برای تولید و فروش خدمات و محصولات به شکل مستقیم پرداخت می‌شود.
• هزینه‌هایی که به طور مستقیم با تولید محصولات مرتبط نیستند و جزء هزینه‌های غیر مستقیم محسوب می‌شوند.
• تفاوت درآمد و هزینه‌های سازمان یعنی سود و زیان

مطلب پیشنهادی: آشنایی با شغل حسابداری

چه مورادی نباید در صورت معاملات فصلی درج شود؟

با وجود وضع قوانین مشخص در صورت معاملات شخصی، استثنائاتی برای درج موارد ذکر شده وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

موارد معاف از درج شماره اقتصادی

• فروش خدمات و کالا به مصرف کنندگان نهایی
• خرید از فروشندگانی که نیاز به ثبتنام در سازمان مالیاتی ندارند مانند ارگان و نهادهای دولتی
• معاملات با مشمولان ماده 81 مانند حوزه‌های کشاورزی، دامداری، دامپروری و غیره

موارد معاف از ارسال صورتحساب

• خرید و فروش، سود و کارمزد اوراق بهادار
• جوایز، هدایای نقدی و کمک‌ها
• وجوه پرداختی مانند شارژ ساختمان محل فعالیت و آبونمان‌های پرداختی
• مبالغی مانند حق ثبت، حق تمبر، جریمه یا خسارت، انواع عوارض و مالیات (به‌استثناء مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده) و حقوق گمرکی
• سود و کارمزد جریمه‌های بانک، مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز و صندوق‌های قرض‌الحسنه، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی

مطلب پیشنهادی: وظایف مدیر عامل

مشمولین ارسال گزارشات فصلی

برا اساس تبصره 3 ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم که به گزارشات فصلی اشاره دارد، اعلام کرده که 3 گروه موظف به ارائه صورت گزارشات فصلی هستند.

• اشخاص حقوقی (شرکت‌ها)
• اشخاص حقیقی (مشاغل گروه اول)
• صاحبین کسب و کارهای مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده

بازه زمانی برای ارسال گزارشات فصلی

ارسال صورت معاملات فصلی در دوره‌های 3 ماهه و بر اساس فصول شمسی برای سازمان امور مالیاتی در نظر گرفته شده است. یعنی باید شما برای چهار فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان صورت معاملات فصلی خود را آماده کنید. مهلت ارسال گزارشات فصلی، تا 45 روز یا یک و نیم ماه پس از پایان همان فصل می‌باشد. برای مثال؛ شما فرصت دارید تا 15 آبان صورت معاملات فصلی تابستان خود را ارسال کنید. اما با این حال، بر حسب ضرورت یا مشکلات پیش آمده وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌تواند مهلت ارسال گزارسات را تمدید و یا نحوه ارسال را بنا به تصمیمات اتخاذ شده، تغییر دهد.

مطلب پیشنهادی: بهترین سایت های حسابداری

نحوه ارسال صورت معاملات فصلی

طبق ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، تنها روش ارسال صورت معاملات فصلی به صورت الکترونیکی است و این سازمان به هیچ وجه گزارشات را به صورت مدارک دستی تحویل نمی‌گیرد. اما در هر صورت دو روش برای ارسال گزارشات فصلی وجود دارد.

ارسال گزارشات به شکل آنلاین

در روش اول، مؤدی می‌تواند با مراجعه به سایت معاملات فصلی نسبت به درج اطلاعات و ارائه گزارشات اقدام کند.

ارسال گزارشات به صورت آفلاین

در روش دوم، مؤدی می‌تواند با مراجعه به سامانه صورت معاملات فصلی، اپلیکیشن مرتبط را دانلود کند و تا پایان ثبت گزارشات نیاز به اتصال به اینترنت نیست. در نهایت پس از اتمام ثبت گزارشات، مؤدیان باید در زمان ارسال آن‌ها باید به اینترنت متصل شوند. علاوه بر این، مؤدیان می‌توانند برای ارائه گزارشات از نرم افزارهای مورد تایید سازمان امور مالیاتی استفاده کنند و در مواقع ضروری صورت معاملات فصلی خود را از این نرم افزارها دریافت کنند و به سازمان مد نظر ارائه دهند.

مزایای ارائه گزارشات در سامانه صورت معاملات فصلی

قانون ۱۶۹ سازمان امور مالیاتی کشور منجر به افزایش میزان رضایت مودیان مالیاتی در سال‌های اخیر شده است و علاوه بر این، اجرایی شدن این قانون مزایای زیر را با خود به همراه داشته است.

• افزایش درصد اطمینان زمان ارائه صورت معاملات فصلی توسط مودیان اقتصادی
• تسهیل در ارسال صورت معاملات فصلی به صورت شبانه روزی و در هر شهر و نقطه‌ای از کشور بدون اتلاف وقت و معطلی
• به صفر رسیدن خطاهای محاسباتی و جلوگیری از دخالت سایر افراد در روند ارائه صورت معاملات فصلی
• جلوگیری از از درخواست مالیات یا ثبت شماره معاملات مضاعف برای سایر مودیان
• کاهش چشمگیر و قابل توجه مراجعه حضوری به هیئت‌های حل اختلاف در حوزه اقتصادی و مالیاتی

مطلب پیشنهادی: حق اولاد و عائله مندی چیست؟

ارائه گزارش قراردادهای پیمانکاری در صورت معاملات فصلی

قراردادهای پیمانکاری نیز باید به صورت گزارش فصلی ارائه شوند. طبق متن ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی سال 94، اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی کشور که موظف به ثبت در سامانه می‌باشند، باید تمامی صورت‌حساب‌های صادر شده و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورت‌حساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات مذکور را به سازمان ارائه دهند. در این راستا، سازمان امور مالیاتی برای ثبت قراردادهای پیمانکاری صفحات مجزایی را در نظر گرفته و باید کارفرما و پیمانکار موارد مرتبط با خودشان را در بازه زمانی مشخص ارسال کنند.
اگر پیمانکاران می‌خواهند درآمد خود را در فهرست صورت معاملات فصلی ارائه دهند، می‌توانند از روش درصد پیشرفت کار کمک بگیرند. در این صورت، باید مبلغ صورت وضعیت خود را بر اساس مبلغ صورت وضعیت کارفرما تنظیم نمایند.
چنانچه صورت وضعیت پیمانکار با صورت وضعیت کارفرما مطابقت نداشته باشد، اظهارات پیمانکار نیز بی اعتبار خواهد بود.

ارائه گزارشات مهندسین ناظر به چه صورت است؟ مهندسین ناظر در صورتی که کارفرما باشند، باید اطلاعات قرارداد خود و اگر پیمانکار باشند، باید اطلاعات خرید و فروش خود را ارائه دهند.

آموزش ثبت معاملات فصلی در سامانه امور مالیاتی

همانطور که به این موضوع اشاره کردیم، برای ارائه گزارشات فصلی امکان ارسال آن‌ها به صورت فیزیکی را ندارد و فقط به صورت الکترونیکی امکان پذیر است. در مرحله اول باید وارد سامانه صورت معاملات فصلی با این آدرس ttms33.tax.gov.ir شوید. در صورتی که قبلا ثبت نام انجام داده باشید، می‌توانید با رمز عبور و نام کاربری وارد سامانه شوید.

برای طی کردن مراحل در این سامانه، دستورالعمل ماده ۱۹۶ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم را که در سال ۱۳۹۵ منتشر شده است را دست کم یک بار مطالعه کنید. اگر برای اولین بار وارد این سامانه می‌شوید و یا حتی قبلاً ثبت نامی انجام نداده‌اید، باید به سامانه الکترونیکی مودیان مراجعه کنید و فرآیند دریافت پستی رمز عبور را سپری کنید.

پس از وارد شدن به سامانه، اگر قبلا ورود خود را ثبت نکرده باشید، با صفحه زیر مواجه می‌شوید.

در ادامه اطلاعات نام مودی در سامانه همراه با زمان ورود به سامانه و آخرین زمان تغییر رمز عبور هم مثل ورود به صفحه بانکداری مجازی بانک خود نمایش داده می‌شود. دو گزینه با نام‌های ثبت گزارش خرید و ثبت گزارش را مشاهده می‌کنید که برای ارسال صورت معاملات فصلی باید این دو گزینه را انتخاب کنید.

مطلب پیشنهادی: فروش خالص چیست؟

 

سوالات متداول

صورت معاملات فصلی چیست؟

معاملات فصلی به فعالیت‌های اقتصادی و تجاری اشاره دارد که در یک فصل یا یک دوره سه ماهه اشاره دارد. برای ارسال صورت معاملات فصلی باید به دو روش آفلاین و آنلاین از طریق سامانه tax.gov.ir اقدام کنید.

چه کسانی مشمول ارسال صورت معاملات فصلی نیستند؟

بر اساس دادنامه شماره 2462 تا 2463 دیوان عدالت اداری و بخشنامه  مورخ ۹۸/۱۰/۱، اشخاص بند ج ماده ۹ آیین نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۶۹ ق.م.م (صاحبان مشاغل مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده) مشمول ارسال گزارشات فصلی خود نیستند که در این مقاله به تفکیک به بررسی این مشاغل پرداختیم.

آیا امکان ویرایش اطلاعات صورت معاملات فصلی وجود دارد؟

بله. حتی پس از ارائه صورت معاملات فصلی امکان ویرایش اشتباهات مودیان وجود دارد. اما این ویرایش تنها یکبار امکان پذیر است. نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که امکان ارسال صورت معاملات فصلی اصلاحی پس از پایان مهلت ارسال صورت معاملات است.

چه مواردی در صورت معاملات فصلی لحاظ نمی‌شود؟

بر اساس ماده 13 قانون مالیات‌های مستقیم، موارد زیر نیاز به ثبت در سامانه ندارند.

• خرید و فروش و سود و کارمزد اوراق بهادار
• جوایز و هدایای بلاعوض و کمک‌ها
• سود سهام و سهم الشرکه
• و موارد نام برده شده در قسمت‌های قبلی