کسورات حقوق و دستمزد چیست؟ نحوه محاسبه آن

عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند بر روی دستمزد و حقوق کارگران و کارمندان و وضعیت مالی کارفرمایان تأثیر بگذارند. یکی از این مسائل حقوقی مهم، کسورات حقوق و دستمزد است.در این مطلب در ابتدا مفهوم کسورات حقوق و دستمزد را توضیح می‌دهیم و سپس انواع مختلف آن‌ها و تأثیر آن بر اقتصاد و روابط کارگر_ کارفرما را بررسی می‌کنیم. در نهایت نیز راهکار‌های مؤثر برای جلوگیری از افزایش کسورات حقوق را بررسی می‌کنیم.

حسابداری حقوق و دستمزد چیست؟

حسابداری حقوق و دستمزد در واقع به فرآیندی گفته می‌شود که در طی آن حقوق کارمندان و کارکنان یک سازمان تعیین و ثبت می‌شود.
برای طی شدن این پروسه باید ۴ مرحله زیر طی شود:

محاسبه حقوق و دستمزد

در این مرحله حقوق کارمندان و کارکنان با توجه به عوامل مختلفی تعیین می‌شود. برخی از مهم‌ترین عواملی که بر روی حقوق تعیین شده تأثیر‌گذار هستند شامل حقوق پایه، اضافه کاری، مزایا، کسورات قانونی و…. هستند. به علاوه در محاسبه حقوق و دستمزد کارمندان و کارکنان باید به قوانین مالیاتی، مالیات حقوق، بیمه‌ها و سایر قوانین مربوطه توجه کرد.

ثبت حقوق و دستمزد

پس از محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان باید آن را در سامانه حسابداری سازمان ثبت کنید.

گزارش دهی

سازمان‌ها باید گزارش‌های کاملی از میزان حقوق تعیین شده و جزئیات مربوط به آن‌ها را ثبت کنند. در گزارش‌های تهیه شده باید عواملی مانند مبالغ پرداختی به هر کارکن، مالیات، بیمه‌ها، کسورات، اضافه کاری و… ثبت شوند. وجود این گزارشات دارای مزایای زیادی برای سازمان‌ها است و می‌تواند به عنوان یک ابزار مدیریتی و ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار بگیرد.

تسویه حساب

در این مرحله سازمان باید هزینه‌های مربوط به حقوق کارمندان و هزینه‌های مربوط به دیگر سازمان‌ مانند مالیات و بیمه را نیز پرداخت کند. هرچه یک سازمان بتواند در تسویه حساب‌های خود به موقع‌تر و اصولی‌تر عمل کند می‌تواند درصد بیشتری از رضایت کارکنان را به دست آورد.

مطلب پیشنهادی: جمعه کاری چیست؟

حقوق خالص و ناخالص چه تفاوتی دارند؟

برای درک بهتر مفهوم کسورات حقوق باید در ابتدا تفاوت میان حقوق خالص و ناخالص را به خوبی بررسی کنیم. حقوق ناخالص در واقع به حقوقی گفته می‌شود که قبل از کسر موارد خاص مانند مالیات، بیمه، عوارض و سایر کسورات قانونی به یک کارمند تعلق می‌گیرد. در حقوق ناخالص مواردی مانند حقوق پایه، اضافه کاری، پاداش، مزایا و سایرپرداخت‌های مربوطه در نظر گرفته می‌شود. حقوق خالص در واقع به میزان مبلغی گفته می‌شود که پس از کسر شدن مبالغ ذکر شده به کارمند پرداخت می‌شود.

کسورات حقوق و دستمزد چیست؟

کسورات حقوق در لغت به معنای کسری‌هایی است که در مبلغ دریافتی کارکنان رخ می‌دهد. به عبارت دیگر در زمان پرداخت حقوق به کارمندان ممکن است مبالغ نقدی یا مزایا یا تسهیلات مربوطه در قرارداد کاری کاسته یا کم شود. عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث ایجاد کسورات در حقوق و دستمزد کارکنان شوند. برخی از مهم‌ترین این عوامل شامل موارد زیر هستند.

قوانین و مقررات

برخی از قوانین و مقررات وجود دارند که می‌توانند منجر به ایجاد کسورات در حقوق و دستمزد کارکنان شوند. قوانین مالیاتی و مالیات بر درآمد، قوانین کاری و قوانین بیمه‌های اجتماعی می‌توانند منجر به ایجاد کسورات در حقوق شوند.

قرارداد‌های کاری

برحسب قرارداد‌هایی که میان کارفرما و کارکنان تنظیم می‌شود ممکن است شرایطی برای تعیین کسورات حقوق تعیین شود. این کسورات می‌توانند شامل مواردی مانند کسر مبالغ برای مالیات، بیمه، تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی و سایر اقدامات قانونی یا قراردادی باشد. همچنین اگر صاحب کسب و کاری هستید باید سال مالیاتی را نیز مد نظر خودتان قرار دهید.

شرایط اقتصادی

در برخی از موارد کارفرما‌ها ممکن است در برخورد با شرایط اقتصادی سخت برای حفظ سود و مقابله با این شرایط به کسر حقوق کارمندان روی بیاورند. این مسأله ممکن است در برخی از شرایط مانند کاهش فروش، رکود اقتصادی یا شرایط نامساعد بازار کار ایجاد شود.

کسورات حقوق و دستمزد چه اهمیتی دارد؟

کسورات حقوق یکی از مهم‌ترین مسائل حقوقی است که می‌تواند بر روی حقوق دریافتی کارکنان تأثیرگذار باشد. کسورات حقوق دارای تأثیرات زیادی بر روی کارگران و وضعیت اقتصادی آن‌ها است. این تأثیرات می‌تواند شامل کاهش قدرت خرید کارگران، نارضایتی و ناامنی در محیط کار، تضعیف روابط کارفرما و کارکنان و تأثیر بر روند اقتصادی باشد. به همین دلیل نیز پیش‌گیری از کسورات حقوق و حمایت از حقوق کارکنان و کارمندان دارای اهمیت بسیار زیادی است.

انواع مختلف کسورات حقوق و دستمزد

کسورات حقوق و دستمزد دارای انواع بسیار مختلفی هستند. برخی از رایج‌ترین انواع کسورات شامل موارد زیر هستند.

کسورات مالیاتی

این نوع از کسورات به مبلغی اشاره دارد که از حقوق هر کارمند یا کارگر برای پرداخت مالیات بر در آمد کسر می‌شود. میزان مالیاتی که برای حقوق هر کارکن تعیین می‌شود به قوانین مالیاتی و سیاست‌های کشوری بستگی دارد که در کشور‌های مختلف متفاوت است. البته گفتنی است که در صورتی شما معافیت مالیاتی داشته باشید نیازی به پرداخت بخش بزرگی از کسورات ندارید.

کسورات بیمه‌ای

در برخی از کشور‌ها سیستمی تحت عنوان بیمه اجتماعی وجود دارد که شامل انواع مختلفی از بیمه‌ها مانند بیمه سلامت، بیمه بازنشستگی، بیمه بیکاری و … می شود. برای پرداخت هزینه مربوط به این بیمه‌ها مبلغی تحت عنوان کسورات از حقوق کارکنان کم می‌شود.

کسورات قانونی

قوانین یا قرارداد‌های کاری که بین کارفرما و کارکنان تنظیم می‌شود ممکن است مبلغی از حقوق کل کارکن را تحت عنوان کسورات قانونی کم کنند و از آن برای انجام اقداماتی نظیر صندوق بازنشستگی یا صندوق تأمین اجتماعی استفاده کنند.

کسورات جبرانی

کسورات جبرانی در صورتی محاسبه می‌شود که خطا‌ها یا اشتباهاتی توسط کارکنان یا کارگران ایجاد شده باشد که منجر به ایجاد خسارت شود. در این موارد ممکن است کارفرما مقادیری از حقوق کارکنان را به عنوان خسارت کسر کند که به آن کسورات جبرانی گفته می‌شود.

مطلب پیشنهادی: مالیات علی الراس چیست؟

کسورات مربوط به عدم حضور

در صورتی که کارکنان به صورت تعیین شده در محل کار خود حضور نداشته باشند و یا دارای تأخیر‌های زیاد، غیبت‌های بدون مجوز و یا مرخصی‌های نامتعارف باشند ممکن است کارفرما مبلغی را به عنوان کسورات مربوط به عدم حضور از حقوق کارکنان کسر کنند.

کسورات قراردادی

در برخی از قرارداد‌ها بین کارفرما و کارکنان مبلغی تحت عنوان کسورات قراردادی تعیین می‌شود که از آن برای امکانات و خدماتی استفاده می‌شود که کارفرما به کارکنان ارائه می‌کند.

چه عواملی بر روی کسورات حقوق و دستمزد تأثیر می‌گذارند؟

عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند بر روی کسورات حقوق تأثیر‌گذار باشند. برخی از مهم‌ترین این عوامل شامل موارد زیر هستند.

میزان درآمد

بر طبق قوانین بسیاری از کسورات به صورت درصد بر روی حقوق کل کسر می‌شوند. این مسأله باعث می‌شود که هر چه میزان درآمد بالاتر رود میزان کسورات نیز افزایش پیدا کند.

قوانین مالیاتی و بیمه‌ها

در کشور‌ها و مناطق مختلف قوانین مربوط به مالیات و بیمه کاملاً با یکدیگر متفاوت‌اند. مواردی مانند مالیات درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، هزینه های قابل قبول مالیاتی، بیمه‌های اجتماعی و سایر کسورات قانونی می‌توانند بر میزان کسورات کل تعیین شده تأثیرگذار باشند.

سیاست‌های سازمانی

سازمان‌های مختلف از سیاست‌های متفاوتی پیروی می‌کنند. برخی از سازمان‌ها ممکن است به دلایل خاصی تصمیم بگیرند که مقادیری از کسورات را از کارکنان خود دریافت نکنند.

منابع و هزینه‌های سازمان

میزان کسوراتی که بر روی حقوق کارمندان تعیین می‌شود، به طور مستقیمی به منابع مالی که سازمان از آن‌ها تغذیه می‌شود بستگی دارد.
بدیهی است هرچه یک سازمان دارای منابع مالی قوی‌تر و وضعیت اقتصادی بهتری باشد، سخت‌گیری کمتری نیز بر روی کسورات دارد.
بالعکس هرچه یک سازمان از نظر اقتصادی در شرایط سخت‌تری قرار داشته باشد، مجبور می‌شود هزینه‌های کسری خود را با تعیین کسورات سنگین‌تر برای کارکنان جبران کند.

نحوه محاسبه کسورات حقوق و دستمزد

دو مورد از مهم‌ترین کسورات حقوق و دستمزد که کارکنان هر ماه با آن‌ها رو به رو می‌شوند، حق بیمه سهم کارگر و مالیات حقوق کارگران است. به همین دلیل نیز در این جا این دو مورد را بررسی می‌کنیم. در مورد حق بیمه در اولین قدم باید حقوق مشمول بیمه اشخاص را محاسبه کنید و برای این کار باید معافیت‌های بیمه را از حقوق ناخالص اشخاص کم کنید. رایج‌ترین انواع معافیت‌های بیمه که افراد با آن رو به رو هستند، شامل حق اولاد و حق ماموریت است. در نهایت ۷ درصد از حقوق مشمول بیمه فرد سهم کارگر است و به عنوان کسورات حقوق از دستمزد او کسر می‌شود. در مورد مالیات نیز در ابتدا باید حقوق مشمول مالیات شخص را محاسبه کنید و مبلغ به دست آمده را در جدول پلکانی نرخ‌های مالیات حقوق قرار می‌دهیم.

راهکار‌های پیشگیری از کسورات حقوق و دستمزد

کسورات حقوق و دستمزد می‌تواند بر روی درآمد کارمندان و کارکنان اثر بگذارد. به همین دلیل نیز راهکار‌هایی برای پیشگیری از کسورات حقوق و دستمزد وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. برخی از مؤثر‌ترین این راه‌ها شامل موارد زیر هستند.

آشنایی با قوانین و مقررات مربوطه

آشنایی با قوانین و مقررات مربوطه می‌تواند به شما کمک کند تا از پرداخت کسورات ناخواسته جلوگیری کنید. لازم است به این نکته توجه کنید که قوانین و مقررات مربوط به کسورات حقوق در کشور‌ها و منطقه‌های مختلف متفاوت است و لازم است قوانین مربوط به قوانین مالیاتی، بیمه‌ها و سایر کسورات قانونی در کشور یا منطقه خود را به خوبی بشناسید.

مطلب پیشنهادی: اوراق قرضه چیست؟

مدیریت مالی

اگر شما در جایگاه کارفرما قرار دارید، یک برنامه‌ریزی مالی خوب و مدیریت مؤثر بودجه می‌تواند به شما کمک کند تا حقوق کارکنان را به موقع و به طور کامل پرداخت کنید. به عبارت دیگر بررسی هزینه‌ها و ورودی و خروجی‌های مالی و پیش‌بینی‌های درست مالی می‌تواند به شما کمک کند تا از کسورات ناخواسته جلوگیری کنید.

ارتقای ارتباطات داخلی

یکی از عواملی که به طور مؤثری بر کیفیت کار و رضایت کارکنان در سازمان‌ها تأثیر می‌گذارد، وجود ارتباطات داخلی قوی میان کارکنان و کارفرمایان است. در صورتی که بتوانید با کارکنان خود ارتباط درست برقرار کنید و اطلاعات کافی و درستی درمورد حقوق و مالیات‌ها و کسورات دیگر به آن‌ها بدهید، می‌توانید از ایجاد سوتفاهمات جلوگیری کنید و اعتماد کارکنان را به خود و سازمان افزایش دهید.

مشاوره حقوقی و مالی

اگر در مورد کسوراتی که از حقوق شما کم می‌شود دچار ابهام هستید، می‌توانید از مشاوران حقوقی و مالی کمک بگیرید.
به طور کلی راهکار‌های بسیاری وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توان کسورات را کاهش داد و موارد ذکر شده در بالا تنها برخی از این راهکار‌ها هستند.

سخن نهایی

یکی از مهم‌ترین مسائل مالی که بر روی حقوق کارمندان و کارکنان تأثیر می‌گذارد کسورات حقوق است. کسورات حقوق دارای انواع مختلفی است که نحوه محاسبه هر کدام با دیگری متفاوت است. راهکار‌هایی نیز وجود دارند که می‌توان با استفاده از آن‌ها کسورات حقوق را کاهش داد که آن‌ها را در بالا توضیح داده‌ایم.