اضافه کاری چگونه محاسبه می‌شود؟

اضافه‌کاری یکی از موضوعات مهم در محیط‌های کاری است که تأثیر زیادی بر رضایت کارکنان و مدیریت منابع انسانی دارد. محاسبه صحیح اضافه‌کاری می‌تواند از سوءتفاهم‌ها و مشکلات احتمالی بین کارفرما و کارکنان جلوگیری کند. این فرآیند شامل قوانین و مقررات خاصی است که بر اساس قوانین کار هر کشور تعیین می‌شود. در این مقاله، به بررسی نحوه محاسبه اضافه‌کاری، عوامل تأثیرگذار بر آن و نکات کلیدی مرتبط می‌پردازیم تا بتوانید با آگاهی بیشتری در این زمینه عمل کنید. اضافه کاری، نحوه محاسبه آن و حقوق آن از موارد چالش برانگیز بین کارکنان و کارفرمایان است. در این مطلب قصد داریم اضافه کاری و قوانین مربوط به آن را از دیدگاه قانون بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

اضافه کاری چیست؟

افراد مختلف بسته به شغل خود باید ساعات مشخصی را در روز و در هفته در محل کار بگذرانند. به طور معمول ساعات کاری در اکثر کار‌ها ۸ ساعت در روز و ۴۴ ساعت در هفته است. البته برای مشاغل سخت این زمان معمولاً برابر با ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته است و بیشتر از این زمان تحت عنوان اضافه کاری محاسبه می‌شود. سرمایه انسانی بسیار مهم است و باید حتما مشاغل سخت میزان ساعت کمتری کار کنند.

زمانی که حجم کار بیش از حد باشد، کارکنان می‌توانند تحت عنوان اضافه کاری فعالیت کنند و برای فعالیت در این زمان‌ها حقوق دریافت می‌کنند. اضافه کاری می‌تواند به صورت اجباری یا اختیاری باشد. در اضافه کاری اختیاری فرد برای دریافت حقوق بیشتر یا مزایا با خواست خود ساعات اضافه‌تری را به کار می‌پردازند. اضافه کاری اجباری نیز زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مجبور می‌شود ساعاتی را تحت عنوان اضافه کاری فعالیت کند.

انواع مختلف اضافه کاری

بر اساس زمان اضافه کاری را به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند که شامل موارد زیر هستند.

اضافه کاری عادی

اضافه کاری عادی به اضافه کاری گفته می‌شود که فرد بیش از ساعات کاری مقرر خود کار می‌کند و این اضافه کاری در روز‌های عادی انجام می‌شود.

جمعه کاری

جمعه کاری در واقع به اضافه کاری اشاره می‌کند که در روز‌های جمعه انجام می‌شود. این نوع اضافه کاری برای هر نوع شغلی و البته پوزیشن کاری مختلف می باشد. ولی باید حقوق عادی ضرب در 2.8 شود.

شب کاری

شب کاری در واقع به اضافه کاری گفته می‌شود که در آن کارکن یا کارگر اضافه کاری خود را در شب‌ها انجام می‌شود. در واقع اگر فرد در بین ساعات ۱۰ شب تا ۶ صبح اضافه کاری کند مشمول شب کاری می‌شود. بسیاری از سازمان‌ها مانند مراکز درمانی و شرکت‌های تولیدی ممکن است به افرادی نیاز داشته باشند که شب کاری کنند.

مطلب پیشنهادی: دارایی های جاری چیست؟

تعطیل کاری

در روز‌هایی که به عنوان تعطیل رسمی مشخص می‌شوند کارگران تعطیل هستند و در بسیاری از کسب و کار‌ها حقوق و مزایا نیز دریافت می‌کنند. با این حال اگر فردی در روز‌های تعطیل کار کند حقوق اضافه کاری را دریافت می‌کنند. نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که کسورات حقوق  و مالیات حقوق برای اضافه کاری نیز در نظر گرفته میشود.  به علاوه اضافه کاری بر اساس نوع کاری که انجام می‌شود نیز به سه دسته مختلف تقسیم می‌شود که در زیر آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

اضافه کاری خدماتی

در این نوع از اضافه کاری کاری که انجام می‌شود از نوع ارائه خدمات است.

اضافه کاری تولیدی

در این نوع از اضافه کاری ساعات اضافه کاری در تولید کالا گذرانده می‌شود.

اضافه کاری تعمیراتی

این نوع از اضافه کاری نیز همان طور که از نام آن مشخص است برای تعمیرات تجهیزات استفاده می‌شود.

فوق‌العاده اضافه کاری چیست؟

فوق‌العاده اضافه کاری در واقع به مبلغی گفته می‌شود که افزون بر مبلغ دستمزد برای اضافه کاری به فرد پرداخت می‌شود. برای مثال فرض کنید برای هر ساعت کار به فردی ۴۰۰ هزار تومان حقوق پرداخت شود. حال اگر کارفرما اعلام کند به ازای هر ساعت اضافه کاری ۵۰۰ هزار تومان حقوق پرداخت می‌کند به تفاوت بین این دو مبلغ که در این مثال برابر با ۱۰۰ هزار تومان است فوق‌العاده اضافه کاری گفته می‌شود.

نحوه محاسبه اضافه کاری چگونه است؟

به طور کلی مبلغی که برای هر ساعت اضافه کاری پرداخت می‌شود ۴۰ درصد از مبلغ عادی حقوق کارگران بیشتر است. به همین دلیل نیز اول باید مبلغ دستمزد فرد در هر ساعت مشخص شود و سپس با استفاده از آن مبلغ حقوق اضافه کاری مشخص می‌شود. به طور کلی میزان حقوق اضافه کاری به دو صورت تعیین می‌شود که به شرح زیر است.

حقوق اضافه کاری برای هر ساعت

برای محاسبه حقوق اضافه کاری در هر ساعت ابتدا کل حقوق ماهانه فرد را بر ۳۰ تقسیم می‌کنند تا حقوق هر روز به دست بیاید. در قدم بعدی حقوق هر روز را بر ساعات کاری تقسیم می‌کنیم و پاسخ نهایی را در ضریب 1.4 ضرب می‌کنیم یا به علاوه‌ی ۴۰ درصد می‌کنیم.

حقوق اضافه کاری برای هر روز

در این روش ابتدا مزد روزانه فرد را محاسبه می‌کنیم که شامل مزد روزانه و موارد دیگری مانند حق سنوات روزانه، حق جذب و فوق‌العاده مربوط به سرپرستی است. سپس این مبلغ را به علاوه‌ی ۴۰ درصد می‌کنیم تا میزان حقوق روزانه فرد به دست بیاید. نکته دیگری که در این زمینه باید به آن توجه کرد این است که میزان حقوق دریافتی در اضافه کاری بسته به نوع اضافه کاری متفاوت است. نرخ‌های اضافه کاری برای انواع مختلف اضافه کاری به شرح زیر است.

اضافه کاری عادی

در واقع آن چه در بالا ذکر کردیم نحوه محاسبه اضافه کاری عادی است که با افزودن ۴۰ درصد به مبلغ کل محاسبه می‌شود.

مطلب پیشنهادی: سال مالیاتی چیست؟

حقوق جمعه کاری

حقوق اضافه کاری برای جمعه‌ها ۸۰ درصد بیشتر از حقوق عادی است. این در واقع به این معنی است که برای محاسبه حقوق اضافه کاری در جمعه‌ها باید حقوق عادی را در 2.8 ضرب کنید.

حقوق شب کاری

در این نوع از اضافه کاری فرد علاوه بر حقوق عادی اضافه کاری باید ۳۵ درصد بیشتر دریافت کند.

حقوق تعطیل کاری

اگر فردی در روز‌های تعطیل رسمی به اضافه کاری بپردازد باید ۴۰ درصد حقوق بیشتر از حقوق عادی اضافه کاری دریافت کند.

قوانین اضافه کاری چیستند؟

ماده ۵۹ در قانون کار به اضافه کاری تعلق دارد که برخی از قوانین مهم را در این باره تعیین می‌کند که به شرح زیر هستند.

• اضافه کاری باید با رضایت و تمایل فرد انجام شود و هیچ نیرویی نباید به انجام اضافه کاری مجبور شود.
• برای اضافه کاری عادی باید ۴۰ درصد بیشتر از حقوق عادی به فرد پرداخت شود که البته بسته به نوع اضافه کاری این دستمزد می‌تواند متفاوت نیز باشد.
• بر طبق قانون استفاده از نیرو‌های کار زیر ۱۸ سال غیرقانونی است و بنابراین اضافه کاری این نیرو‌ها نیز غیر قانونی به حساب می‌آید.
• ماده ۶۱ در قانون کار می‌گوید کارکنانی که ساعت کاری آن‌ها در شیفت ۲۲ الی ۶ صبح کار می‌کنند خطرناک است و به همین دلیل نیز مجاز نیست.
• اگر اضافه کاری در ساعات شب انجام شود فرد علاوه بر ۴۰ درصد بیشتری که برای اضافه کاری دریافت می‌کند ۳۵ درصد نیز اضافه‌تر دریافت خواهد کرد.

مطلب پیشنهادی: مالیات علی الراس چیست؟

مزایای اضافه کاری چیست؟

اضافه کاری مزایای زیادی دارد و البته که فرد بایستی با یک خود مدیریتی درست و صحیح این کار را انجام دهید. اضافه کاری دارای مزایایی است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند.

افزایش درآمد

بدون شک دلیل اصلی که افراد به اضافه کاری روی می‌آورند افزایش حقوق و در آمد است.

افزایش مهارت‌ها

وقتی فرد به اضافه کاری می‌پردازد مجبور است حجم کاری ببشتری را تحمل کند. این شرایط می‌تواند باعث افزایش تجربه و مهارت‌های فرد شود و او را در شغلش حرفه‌ای‌تر کند. به علاوه اضافه کاری می‌تواند، نسبت به داشتن شغل دوم، انرژی کمتری از فرد بگیرد و بسیار به صرفه‌تر باشد.

اضافه کاری چه معایبی دارد؟

اضافه کاری دارای معایبی نیز هست. برخی از مهم‌ترین معایبی که اضافه کاری می‌تواند به دنبال داشته باشد شامل موارد زیر هستند:

خستگی

اضافه کاری می‌تواند فشار جسمی و روانی زیادی را بر روی افراد ایجاد کند و باعث خستگی و فرسودگی بیش از حد می‌شود.

افزایش خطر

اضافه کاری به خصوص در شغل‌های پر خطر ممکن است شانس رو به رویی با حوادث را افزایش دهد. خستگی بیش از حد می‌تواند بر قدرت دقت و تمرکز افراد تأثیر بگذارد و خطرات احتمالی ناشی از کار را افزایش دهد.

کاهش کیفیت زندگی

افزایش ساعات اضافه کاری باعث می‌شود وقت‌های آزاد فرد کاهش پیدا کند و به همین دلیل نیز می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر‌گذار باشد.

مطلب پیشنهادی: شبه پول چیست؟

آیا به افرادی که اضافه کاری انجام می‌دهند حق بیمه نیز تعلق می‌گیرد؟

بر طبق ماده ۵ قانون تأمین اجتماعی، حق بیمه در ازای اضافه کاری به همه افراد تعلق می‌گیرد.

آیا ساعات صرف غذا نیز به عنوان ساعت اضافه کاری در نظر گرفته می‌شود؟

به طور کلی پاسخ این سؤال منفی است، زیرا ساعات اضافه کاری در واقع به ساعاتی گفته می‌شود که کارکن آن را برای انجام کار مشخصی در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. با این حال مواردی مانند این به طور عمده‌ای بستگی به شغل مورد نظر و محل کار فرد دارد.

سقف اضافه کاری چه قدر است؟

در این باره دو قانون مختلف وجود دارد. بر طبق قانون ۵۹ قانون کار هر فردی نباید در طول روز بیش از ۴ ساعت اضافه کاری انجام دهد، مگر در موارد استثنایی که هر دو طرف توافق دارند. به علاوه بر طبق ماده ۸۳ قانون کار، ارجاع کار‌های سخت و زیان‌آور به افرادی که نوجوان هستند ممنوع است و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

اضافه کاری برای کار‌های سخت و زیان‌آور چگونه است؟

کار‌های سخت و زیان‌آور مانند کار در معادن به گونه‌ای است که افراد نباید بیش از ۳۶ ساعت در هفته به کار بپردازند. به همین دلیل نیز این افراد نباید بیش از این ساعات کار کنند و انجام اضافه کاری نیز برای آن‌ها مجاز نیست. به علاوه افرادی که در شیفت‌های شب کار می‌کنند نیز نمی‌توانند اضافه کاری کنند. هر چند که ممکن است براساس شغلی که دارند کارانه کمتری دریافت کنند.

آیا کارفرما می‌تواند کارکنان خود را به اضافه کاری مجبور کند؟

به طور کلی اضافه کاری باید با رضایت دو طرف انجام شود و در صورتی که کارفرما کارکنان خود را به کار مجبور کند، علاوه بر پرداخت دستمزد کارکن یا کارگر به جریمه نقدی معادل ۵۰ تا ۲۰۰ برابر حقوق روزانه فرد و ۹۱ روز تا ۱ سال حبس محکوم می‌شود.

مطلب پیشنهادی: جریان نقدینگی چیست؟

سخن نهایی

یکی از مهم‌ترین مباحث مورد بحث در قوانین کار قوانین مربوط به اضافه کاری است. اگر قصد دارید اضافه کاری انجام دهید، بایستی قبل از آن در مورد حق و حقوق خود اطلاعات پیدا کنید. ما سعی کردیم انواع اضافه کاری ها را برای شما توضیح دهیم تا بتوانید حقوق اضافه کاری خودتان را محسابه کنید. این مطلب ما همه چیز را در مورد اضافه کاری، نحوه محاسبه، میزان حقوق دریافتی و قوانین دیگر مربوط به اضافه کاری را بررسی کردیم. امیدواریم با این مطلب به شما اطلاعات کافی در مورد چگونگی اضافه کاری و محاسبه اضافه کاری ارائه کرده باشیم.