مالیات علی الراس چیست؟

یکی از دغدغه‌های اساسی کسب و کارها به ویژه در پایان هر سال، محاسبه مالیات است. در تب و تاب کارهای قبل از شروع سال جدید، امور مالیاتی در راس اولویت‌ها قرار می‌گیرند. محاسبه مالیات علی الراس یکی از موضوعات پیچیده و مهم در حوزه مالیاتی است که بسیاری از کسب و کارها و فعالان اقتصادی با آن روبرو می‌شوند. این نوع مالیات زمانی اجرا می‌شود که مودیان مالیاتی اظهارنامه، دفاتر و اسناد حسابداری خود را به درستی ارائه نکنند و یا از ارائه آن‌ها خودداری کنند. در این صورت، سازمان امور مالیاتی مجاز است بر اساس قراین و ضرایب مالیاتی، مالیات شرکت‌ها را تعیین کند. این مالیات ممکن است بسیار بیشتر از مالیات واقعی باشد و به تبع آن، جرایم سنگینی را برای مودیان به همراه داشته باشد.

در این بلاگ، ما قصد داریم به شما مفهوم، دلایل، نحوه محاسبه، عواقب و راه‌های جلوگیری از مالیات علی الراس را توضیح دهیم. همچنین، به برخی از سوالات رایج در این زمینه پاسخ خواهیم داد. امیدواریم که این مطالب برای شما مفید و کاربردی باشد و به شما کمک کند تا با این موضوع حساس بهتر آشنا شوید و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید.

مالیات علی الراس چیست؟

زمانی که مدارک و اسناد مورد نیاز را برای محاسبه مالیات ارائه ندهید و نواقص در آن‌ها به چشم بخورد، مالیات علی الراس توسط ممیزین مالیاتی، تعیین می‌شود که به معنی تشخیص درآمد، توسط خود آنها است. 

زمانی که ممیزین مالیاتی تشخیص مالیات علی الراس می‌دهند، مجبور به تخمین درآمد مؤدی شده و بر اساس این درآمد تخمینی مالیات تشخیصی را محاسبه می‌کنند. این مالیات تشخیصی به دلیل تخمینی بودن درآمد، آن هم از طرف سوم شخص، اصولا بیشتر از درآمد واقعی مؤدی است و وی مبلغ افزایش‌یافته‌ای را پرداخت کند. با کمک یک حسابدار حرفه‌ای می‌توانید مدارک و اسناد مورد نیاز را برای محاسبه مالیات به درستی ارائه داده و از تخمین مالیات علی الراس جلوگیری کنید.

عوامل موثر در علی الراس شدن مالیات

موارد مختلفی ممکن است باعث علی الراس شدن مالیات شرکت‌ها یا افراد حقیقی شوند.

عدم ارائه مدارک مالیاتی کامل

افراد حقیقی و شرکت‌ها برای جلوگیری از علی الراس شدن مالیات می‌بایست مدارک و اسناد مالیاتی کامل و صحیح را در اختیار ممیزین بگذارند.

مطلب پیشنهادی: صورت معاملات فصلی چیست؟

وجود نواقص در دفاتر و اسناد مالیاتی

دفاتر مالیاتی اهمیت بالایی دارند و باید به درستی و بدون نواقص تنطیم شوند. در صورت درست نبودن یا وجود نواقص در دفاتر مالیاتی، ممیز مالیاتی ممکن است اظهارنامه مالیاتی را قبول نکند و مالیات علی الراس تعیین کند.

عدم آگاهی از قوانین مالیاتی

در بعضی مواقع ناآگاهی از قوانین و مسائل مالیاتی و تقض این قوانین در ناآگاهی می‌تواند به علی الراس شدن مالیاتی منجر شود. از این رو شرکت‌ها می‎‌بایست قوانین مالیاتی را از ابتدا مطالعه و رعایت کنند. استخدام حسابرس کمک زیادی به رسیدگی به امور مالی، جمع کردن مدارک و اسناد و پر کردن دفاتر مالیاتی می‌کند.

انواع مالیات علی الراس

با توجه به قوانین مالیات، سه حالت برای علی الراس شدن مالیات وجود دارد.

عدم ارائه اظهارنامه به موقع

در صورتی که شخص حقیقی یا حقوقی اظهارنامه مالیاتی خود را به موقع ارائه ندهد، احتمال اعمال مالیات علی الراس زیاد است. در صورت عدم ارائه به موقع اظهارنامه، شخص باید پس از مهلت مقرر برای ارائه اظهارنامه مبلغ مالیات به همراه جرائم مالیاتی معینه را پرداخت کند.

وجود نواقص در اظهارنامه

در صورت وجود نواقص در اظهارنامه مالیاتی ارائه شده توسط شخصی حقیقی یا حقوقی و در صورتی که ممیز مالیاتی از شماره یا اطلاعات لازم برای تعیین مالیات ناقص باقی بماند، ممکن است مالیات علی الراس اعمال شود. در این صورت، شخص موظف است نواقص را برطرف کرده و مبلغ مالیات معینه را پرداخت کند.

تاخیر در ارائه اسناد و مدارک

در صورتی که شخص حقیقی یا حقوقی مدارک مالیاتی خود را پس از درخواست کتبی از سوی مراجع مالیاتی با تاخیر ارائه دهد یا اصلا ارائه ندهد، ممکن است مالیات علی الراس برای او مشخص شود. در این حالت نیز شخص باید مدارک را به سرعت ارائه کرده و مبلغ مالیات و جرائم مالیاتی معینه را پرداخت کند.

مطلب پیشنهادی: فروش خالص چیست؟

نحوه محاسبه مالیات علی الراس

محاسبه مالیات علی الراس به صورت تخمینی توسط ممیزین مالیاتی انجام می‌شود و از روش‌های مختلفی برای این کار استفاده می‌شود. در ادامه به چگونگی محاسبه مالیات علی الراس می‌پردازیم.

تهیه اظهارنامه برآوردی

در صورتی که شخص حقیقی یا حقوقی به هر دلیلی اظهارنامه مالیاتی صحیح و بدون نواقص ارائه ندهد، سازمان امور مالیاتی ممکن است به تهیه اظهارنامه برآوردی بپردازد. در این اظهارنامه اطلاعات مالی و اقتصادی مؤدی به صورت تخمینی و بر اساس قرائن مالیاتی ارائه می‌شود.

جمع آوری اطلاعات

تمامی اطلاعات مربوط به فعالیت‌ها و اطلاعات اقتصادی شخص حقیقی یا حقوقی توسط ممیزین مالیاتی جمع‌آوری می‌شوند. این منابع می‌توانند مراجع دولتی و غیردولتی، بانک‌ها، سوابق مالی و تجاری و سایر منابع باشند.

مطلب پیشنهادی: نرخ بازگشت سرمایه چیست؟

تعیین قرینه‌ها و قرائن

قرینه‌ها و قرائن مالیاتی عواملی هستند که برای تعیین مبلغ مالیات تخمینی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این عوامل معمولا شامل درآمد، هزینه‌ها، انواع فعالیت اقتصادی و دیگر ملاحظات مالیاتی می‌شوند.

محاسبه مالیات علی الراس

در این مرحله، ممیزین مالیاتی با استفاده از ضریب مالیاتی مناسب با فعالیت اقتصادی و قرینه مالیاتی، مالیات علی الراس را محاسبه می‌کنند. این مبلغ اصولا بیشتر از مالیاتی است که بر اساس اطلاعات واقعی شخص حقیقی یا حقوقی باید پرداخت شود. شخص حقیقی یا حقوقی موظف است مالیات علی الراس را به موجب برگ تشخیص مالیات به معاملات مالیاتی پرداخت کند. این مبلغ شامل مالیات تخمینی به همراه جرائم مالیاتی ممکن است.

مالیات علی الراس چند درصد است؟

نرخ مالیات علی الراس در هر کشور و منطقه ممکن است با توجه به قوانین و مقررات مالیاتی محلی متغیر باشد. معمولاً نرخ مالیات علی الراس براساس نوع فعالیت اقتصادی و سایر عوامل مالیاتی به صورت سالانه محاسبه و اعلام می‌شود. برای دانستن درصد مالیات علی الراس در ایران، می‌توانید به دفترچه ضرایب مالیاتی مراجعه کنید که توسط سازمان امور مالیاتی منتشر می‌شود. علاوه بر ضرایب مالیاتی، عواملی مانند میزان درآمد، نوع فعالیت اقتصادی و میزان تخلفات مالیاتی نیز ممکن است در محاسبه مالیات علی الراس تاثیر داشته باشند.

در برخی کشورها مالیات علی الراس بر اساس میزان درآمد مؤدی محاسبه می‌شود. تخلفات مالیاتی یا نواقص در مدارک و اسناد نیز تاثیرگذار هستند. در برخی موارد نیز نرخ ثابتی از مالیات علی الراس برای تخلفات مالیاتی مشخص می‌شود.

مطلب پیشنهادی: امور مالی غیرمتمرکز چیست؟

در چه مواردی درآمد مشمول مالیات از طریق علی الراس تعیین میگردد؟

دلایل مختلفی در محاسبه مالیات علی الراس برای افراد حقیقی و حقوقی تاثیر دارند. برخی مهم‌ترین این دلایل عبارتند از:

عدم تکمیل مدارک

همانطور که پیش‌تر گفتیم، به دلیل اهمیت مدارک و اسناد مالی، در صورتی که مدارک ناقص باشند یا اطلاعات مالی نادرستی در آن‌ها وجود داشته باشد، ممیزین مالیاتی به تخمین درآمد و مالیات مؤدی پرداخته و مالیات علی‌الراس اعمال می‌شود.

عدم ثبت مستندات مالی

از آنجایی که دفاتر مالیاتی و نحوه صحیح پر کردن آنها بسیار اهمیت دارد، در صورتی که مستندات مالی به درستی ثبت نشود یا اطلاعات نادرست در دفاتر ثبت شوند، ممیزین مالیاتی ممکن است به تخمین درآمد و مالیات پرداخته و مالیات علی الراس اعمال شود.

تاخیر در ارائه حساب‌های مالی یا عدم انجام

در صورتی که مؤدیان بعد از درخواست اداره امور مالیاتی برای ارائه ترازنامه، حساب سود و زیان، حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان تأخیر کنند یا این اطلاعات را به موقع ارائه ندهند، ممیزین مالیاتی ممکن است به تخمین درآمد و مالیات علی‌الراس بپردازند.

عدم ارائه مدارک کافی از هزینه یا درآمد

 در صورت عدم ارائه مدارک هزینه، هزینه‌ها در محاسبه مالیات مورد احتساب قرار نمی‌گیرند و در صورت عدم ارائه مدارک درآمد، درآمد ممکن است توسط ممیزین تعیین شود.