روش AHP چیست؟

زندگی روزمره ما سراسر انتخاب بین مسائل جزئی یا تصمیم‌گیری‌های طاقت فرسا است. این تصمیم‌گیری‌ها می توانند انتخاب مقصد بعدی سفر، سنجیدن فرصت‌های شغلی یا حتی تصمیم‌گیری در مورد غذا خوردن در رستوران باشند. رسیدن به انتخاب ایده آل با توجه به عوامل مختلف می تواند بسیار دلهره آور باشد. اینجاست که فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یا Analytic Hierarchy Process (AHP) وارد می‌شود. AHP یک تکنیک ریاضی-روانشناسی است که برای کمک به افراد و سازمان‌ها در تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر، با تجزیه و تحلیل سیستماتیک و اولویت‌بندی بسیاری از عوامل درگیر طراحی شده است. در این مقاله، به بررسی روش AHP، کاربردها و معایب آن می پردازیم و بررسی می‌کنیم که چرا به ابزاری ارزشمند برای تصمیم‌گیری در زمینه‌های مختلف تبدیل شده است.

AHP چیست؟

فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، روشی برای سازماندهی و تجزیه و تحلیل تصمیمات پیچیده با استفاده از ریاضی و روانشناسی است. AHP در دهه 1970 توسط توماس ال ساعتی معرفی شد و از آن زمان به بعد اصلاح شده است. بعدها روش AHP توسعه پیدا کرده و با عنوان فرایند تحلیلی شبکه ای یا Analytic Network Process (ANP) ارائه شد.

این روش شامل سه بخش است:

• هدف یا مشکل نهایی که می‌خواهید حل کنید.
• همه راه‌حل‌های ممکن که جایگزین نامیده می‌شوند.
• معیارهایی که در مورد گزینه‌ها بررسی خواهید کرد.

 AHP یک چهارچوب منطقی، برای تصمیم گیری با کمّی کردن معیارها و گزینه‌های جایگزین، برای ارتباط آن عناصر با هدف کلی فراهم می‌کند.

با استفاده از روش AHP، اهمیت معیارها در هر زمان، از طریق مقایسه‌های زوجی مقایسه می‌شوند. به عنوان مثال، مزایای شغلی را بیشتر ترجیح می دهید یا راحتی در رفت و آمد؟ انتخاب خود را چقدر بیشتر از دیگری ترجیح می دهید؟ با روش AHP این ارزیابی ها به اعداد تبدیل می شوند که می توان آنها را با همه معیارهای ممکن مقایسه کرد. این قابلیت کمّی سازی، AHP را از سایر تکنیک های تصمیم گیری متمایز می کند.

در مرحله نهایی روش AHP، اولویت های عددی برای هر یک از گزینه های جایگزین محاسبه می شود. این اعداد، نشان‌دهنده مطلوب‌ترین راه‌حل‌ها، بر اساس تمام مقادیر سنجش کاربران است.

مطلب پیشنهادی: تحلیل SWOT چیست؟

روش AHP چگونه کار می کند؟

در اینجا یک نمای کلی از نحوه عملکرد AHP آورده شده است:

تعیین هدف

اولین قدم این است که مورد تصمیم گیری یا هدفی را که باید به آن پرداخته شود، به وضوح تعریف کنید. تصمیم گیری شما می تواند هر چیزی از انتخاب رشته تا انتخاب مقصد تعطیلات باشد.

شناسایی معیارها

در مرحله بعد، تصمیم گیرنده، معیارهایی را که باید برای ارزیابی گزینه ها مورد استفاده قرار گیرند، شناسایی و تعریف می کند. این معیارها باید با هدف مرتبط باشند و عوامل مهم مؤثر بر تصمیم را منعکس کنند. به عنوان مثال، در انتخاب یک تامین کننده جدید برای فروشگاه، معیارها می تواند شامل هزینه، کیفیت، زمان تحویل و خدمات مشتری باشد.

مقایسه زوجی

پس از شناسایی معیارها، تصمیم گیرنده مقایسه های زوجی را بین هر معیار انجام می دهد تا اهمیت نسبی آنها را مشخص کند. یک مقیاس، برای ارزیابی میزان اهمیت یک معیار در مقایسه با معیار دیگر استفاده می شود. به عنوان مثال، اگر هزینه با کیفیت مقایسه شود، تصمیم گیرنده ممکن است تشخیص دهد که هزینه “تا حدودی مهمتر” از کیفیت یا “به همان اندازه مهم است”.

ایجاد یک سلسله مراتب

نتایج مقایسه زوجی برای ایجاد یک ساختار سلسله مراتبی از مسئله تصمیم گیری استفاده می شود. هدف در بالای صفحه قرار می گیرد و به دنبال آن، معیارها و سپس گزینه های جایگزین قرار می گیرد. این ساختار به فرم دهی ارتباط بین عناصر مختلف و اهمیت نسبی آنها کمک می کند.

ارزیابی جایگزین‌ها

سپس تصمیم گیرنده با استفاده از مقایسه های زوجی، هر گزینه را بر اساس معیارها ارزیابی می کند. آنها مقادیر عددی را برای منعکس کردن عملکرد نسبی هر جایگزین برای هر معیار اختصاص می دهند. این مقادیر می توانند بر اساس داده های واقعی، نظرات کارشناسان یا ارزیابی های ذهنی باشند.

محاسبه وزن ها

نتایج مقایسه زوجی و ارزیابی جایگزین ها به صورت ریاضی برای محاسبه وزن هر معیار و جایگزین ترکیب می شوند. این معمولاً با استفاده از فرآیندی به نام روش بردار ویژه یا جبر ماتریسی انجام می شود که ابعاد تخصصی تری از روش AHP اعمال می کند.

بررسی سازگاری

AHP همچنین سازگاری در فرآیند تصمیم گیری را بررسی می کند. از تصمیم گیرنده خواسته می شود تا چند مقایسه تصادفی زوجی را مجدداً رتبه بندی کند تا اطمینان حاصل شود که قضاوت های آنها همان‌گونه است. در صورت شناسایی ناسازگاری ها، مقایسه زوجی مجدد برای دستیابی به ثبات بالاتر انجام می شود.

تصمیم نهایی

مرحله نهایی شامل ترکیب نتایج برای تصمیم گیری است. وزن‌های به دست آمده برای هر گزینه، جهت رتبه بندی آنها به ترتیب اولویت استفاده می شود. جایگزین با بیشترین وزن، به عنوان مناسب‌ترین انتخاب در نظر گرفته می شود.

AHP، مشکلات پیچیده را به اجزای قابل مدیریت تجزیه کرده و به تصمیم‌گیرندگان اجازه می دهد برای انتخاب آگاهانه‌تر بر اساس اولویت‌ها و ترجیحات خود، یک رویکرد ساختاریافته برای تصمیم‌گیری در پیش بگیرند.

مطلب پیشنهادی: اصل پارتو چیست؟

مراحل تحلیل AHP در جدول

۱

۲

۳

روش AHP چگونه به شما کمک می کند؟

AHP در هنگام تصمیم گیری برای مشکلات پیچیده با ریسک های بالا بسیار مفید است. این روش با دیگر تکنیک‌های تصمیم‌گیری متفاوت است، زیرا معیارها و گزینه‌هایی را تعیین می‌کند که به طور سنتی، اندازه‌گیری آن‌ها با اعداد سخت دشوار است. AHP به جای آنکه بدون تحلیل، تصمیم «صحیح» را به تصمیم گیرندگان بگوید، کمک می کند تا تصمیمی را پیدا کنند که با ارزش ها و درک آنها از مشکل مطابقت دارد.

وقتی در حال انجام یک تصمیم گیری سازمانی هستید، بررسی ایده های همه سهامداران مهم است. چرا؟ چون بخش‌های مختلف یک سازمان، معیارهای متفاوتی را ارزیابی می‌کنند. به عنوان مثال، هنگام تصمیم گیری در مورد تولید نرم افزار جدید، تیم فروش ممکن است بر سهولت استفاده از آن متمرکز شود، در حالی که مدیران بیشتر به ادغام آن با سایر سیستم ها اهمیت می دهند.

مطلب پیشنهادی: تحلیل PESTEL چیست؟

AHP همچنین فرق زیادی با یک نظرسنجی یا یک جلسه ساده دارد، زیرا سوگیری را از تصمیم گیری حذف می کند. به علاوه، استفاده از AHP روحیه افراد را تقویت می کند. زیرا همه احساس می کنند صدایشان شنیده می شود و در نهایت می‌توانند بفهمند که چگونه یک تصمیم، با تحلیل همه راه حل ها و جایگزین ها گرفته شده است.

معایب استفاده از روش AHP

برخی از معایب فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) عبارتند از:

پیچیدگی

AHP شامل یک مدل پیچیده ریاضی و فرآیند تصمیم گیری است که ممکن است برای پیاده سازی صحیح، به آموزش و تخصص قابل توجهی نیاز داشته باشد. این پیچیدگی می تواند برخی از کاربران را از پذیرش AHP باز دارد.

ذهنیت

AHP به شدت به قضاوت‌های ذهنی و مقایسه‌های زوجی انجام شده توسط تصمیم گیرندگان متکی است. این ورودی‌های ذهنی ممکن است باعث تعصب یا ناسازگاری شود که منجر به نتایج تصمیم‌گیریِ زیادی شخصی سازی شده و غیرقابل اعتماد شود.

زمان‌بر

فرآیند AHP می تواند زمان‌بر باشد، به خصوص زمانی که با تعداد زیادی معیار و جایگزین سروکار داریم. نیاز به انجام مقایسه‌های زوجی و انجام محاسبات پیچیده، می تواند سرعت روند تصمیم گیری را کمتر کند.

حساسیت به تغییرات در ورودی ها

AHP به تغییرات داده های ورودی، مانند وزن‌های اختصاص داده شده به معیارها یا قضاوت‌های مقایسه زوجی، حساس است. تغییرات کوچک در این ورودی‌ها می‌تواند منجر به تغییرات قابل‌توجهی در نتایج نهایی شود و آن را بیشتر غیر قابل اعتماد کند.

عدم شفافیت

نتایج AHP اغلب به تفسیر، درک و توجیه شخصی تصمیم گیرنده بستگی دارد. این امر می‌تواند درک یا تکرار فرآیند تصمیم‌گیری را برای دیگران دشوار کند و منجر به نگرانی در مورد شفافیت و پاسخگویی شود.

کاربرد محدود

AHP ممکن است برای همه مشکلات تصمیم گیری مناسب نباشد. AHP برای مسائلی که با معیارها و گزینه‌های متعدد مشخص می‌شوند، مؤثرتر است، اما ممکن است نتایج بهینه‌ای را برای سناریوهای تصمیم‌گیری پیچیده‌تر یا موقعیت‌هایی که شامل داده‌های نامطمئن هستند، ارائه ندهد. به همین دلیل است که این روش را متخصصی مثل کارشناس تحلیل داده، اصولا قابل اعتماد و با سرعت نمی داند.

الزامات داده

AHP به داده‌های دقیق و ثابت در مورد مقایسه های زوجی بین معیارها و گزینه‌ها نیاز دارد. جمع‌آوری و اعتبارسنجی چنین داده‌هایی می‌تواند چالش برانگیز باشد، به‌ویژه زمانی که با ترجیحات ذهنی سروکار داریم یا زمانی که داده‌ها به راحتی در دسترس نیستند.

به طور کلی، در حالی که AHP یک رویکرد ساختاریافته برای تصمیم گیری ارائه می دهد، دارای محدودیت هایی است که قبل از اعمال آن در مسائل دنیای واقعی باید در نظر گرفته شود.

سخن پایانی

AHP یک ابزار تصمیم گیری قدرتمند است که یک رویکرد ساختاریافته و سیستماتیک برای ارزیابی گزینه ها بر اساس معیارهای مختلف ارائه می دهد. افراد و سازمان ها را قادر می سازد تا با اولویت بندی و مقایسه گزینه ها تصمیمات آگاهانه بگیرند و در نهایت، منجر به نتایج موثرتر و کارآمدتر شوند. با درک اصول و کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، افراد می‌توانند مهارت‌های تصمیم‌گیری خود را افزایش داده و فرآیندهای تصمیم‌گیری خود را بهینه کنند و در نتیجه، نتایج تصمیم‌گیری بهتر و موفقیت بیشتری در هر دو زمینه شخصی و حرفه‌ای به دست آورند؛ خواه بین پیشنهادات شغلی، انتخاب فرصت‌های سرمایه‌گذاری یا تصمیم‌گیری استراتژیک تجاری باشد. AHP، افراد را با یک چارچوب قابل اعتماد، برای هدایت انتخاب‌های پیچیده و گرفتن بهترین تصمیم‌های ممکن توانمند می‌سازد.